Kremërat mbrojtës janë të domosdoshme, por ju duhet të dini se çfarë të zgjidhni dhe si t’i përdorni ato, duke pasur parasysh se edhe produkti më i mirë diellor, nuk mund të na mbrojë plotësisht nga rrezatimi ultravjollcë dhe dëmtimi që këto mund të shkaktojnë, kur e lodhim me ekspozimin ndaj diellit. Këtu janë disa këshilla të dobishme për të shmangur ose kufizuar dëmet.

Le të fillojmë: me mbrojtje nga dielli nënkuptojmë çdo substancë që mund të parandalojë efektet e dëmshme të dritës së diellit në lëkurë. Përveç rreziqeve që lidhen me nxehtësinë e tepërt, veprimi i diellit është një rrezik për shkak të djegieve djellore dhe eritema, të cilat mund të dëmtojnë përgjithmonë epidermën dhe të shkaktojnë ndryshime paraprake: ekspozimi ndaj rrezeve UV është një faktor i qartë rreziku për fillimin e sëmundjeve të tilla si melanoma, si dhe kanceret e tjera të tilla si karcinoma qelizore basale ose basaliomas.

Cilat janë rrezet UV: rrezatimi diellor klasifikohet sipas gjatësisë së valës. Përveç dritës së perceptuar nga syri i njeriut, dallohen rrezet infra të kuqe (IR) dhe ultravjollcë (UV); këto të fundit arrijnë dermën, duke prodhuar një efekt në indet dhe sistemin metabolik. Ato ultravjollcë jane UVA, UVB dhe UVC.

Rrezet UVA: janë rrezet që depërtojnë thellë në lëkurë, stimulojnë lirimin e melaninës. Ato janë veçanërisht të fshehta pasi ato janë të pranishme edhe kur qielli është i mbuluar me re dhe ndryshe nga djegia e diellit të shkaktuar nga UVB, nuk krijojnë shqetësime të menjëhershme, sepse nuk shkaktojnë ndjesinë e djegies dhe ju lejojnë të qëndroni në diell për një kohë të gjatë pa perceptuar dëme. Efekti i UVA zvogëlohet me përdorimin e syzeve të diellit dhe pengohet nga veshja mbrojtëse dhe mbrojtja nga dielli.

UVB dhe rrezet UVC: rrezet UVB janë potencialisht më të dëmshme dhe kancerogjene se UVA, por prodhojnë një veprim që stimulon sintezën e melaninës dhe aktivizon metabolizmin e vitaminës D. Rrezet UVC janë më të rrezikshmet, por ato janë të mbrojtura nga shtresa e ozonit të pranishëm në atmosferën e tokës dhe prandaj përgjithësisht nuk arrijnë në tokë.

Si të mbroni veten: SPF, Sun Protector Factor (faktori i mbrojtjes së diellit) është shkalla unike ndërkombëtare që mat efektivitetin e një mbrojtjeje dielli dhe shpreh nivelin e mbrojtjes nga rrezet UVB, përgjegjëse për eritemë, djegie dhe djegie. Ekzistojnë katër kategori: mbrojtje e ulët (nga 6 në 10), e mesme (15-25), e lartë (30-50), shumë e lartë (50+), megjithëse sipas ekspertëve, nën 8 vjeç nuk duhet të flisni për mbrojtje, deri në pikën që në SHBA kremrat me SPF më pak se 15 nuk mund të kenë fjalët “mbrojnë nga rrezet UV”.

Çdo lloj lëkure kërkon një faktor mbrojtës të përshtatshëm. Ngjyra e syve, ngjyra e flokëve është “fototipi” mbi të cilin bazohet zgjedhja jonë. Për ata që janë të bardhë, me flokë të kuq ose të bardhë dhe që digjen lehtë, zgjedhja duhet të jetë gjithmonë një krem ​​me mbrojtje të lartë ose ekstreme; nëse jeni një lloj i lëkurës 4 ose një lloj mesdhetar, mund të zbrisni në një SPF 15 pas një jave. Në çdo rast, nëse keni dyshim, është gjithashtu më mirë të merrni mendimin e dermatologut.

Kimikate apo mekanikë? Kriteret e diellit mund të thithin ose reflektojnë rrezet UV. Përbërësit aktivë në kremërat “kimike” (të tilla si salicylates, cinnamates, oxybenzone, oktylcrylene dhe të tjerët) janë në gjendje të absorbojnë dritën UV dhe ato që aktualisht janë në treg lejojnë mbulimin e plotë të spektrit ultravjollcë. Pastaj ekzistojnë të ashtuquajturat filtra “mekanikë”, siç janë dioksidi i titanit dhe oksidi i zinkut, substancat minerale inerte me fuqi të fshehur të fortë, të cilat reflektojnë fizikisht dritën e diellit; formulimi i tyre ka ngjyrën tipike të bardhë kur aplikohet në lëkurë, por aktualisht formulimet e reja nuk lënë asnjë gjurmë dhe bashkohen me ton natyral të epidermës.

E fundit por jo më pak e rëndësishme: këshillat e gjyshes mbeten themelore. Duke qëndruar në hije gjatë orëve të nxehta, duke veshur një kapelë dhe duke veshur një këmishë, mbajtur me syze dielli janë rregullat më efektive të sjelljes që duhet të ndiqni, pa u futur në patologji.

Ndonëse meshkujt nuk mund të jenë gjithnjë romantikë, ata kanë disa gjëra të cilat i bëjnë, por që femrat nuk kanë dijeni. Për shkak se meshkujt duan të duket gjithnjë si gjinia e fortë dhe që nuk u bëjnë përshtypje shumë gjëra, ata preferojnë ta mbajnë të fshehtë vëmendjen që u kushtojnë disa gjërave të vogla te femrat

1. Aroma. Çdo njeri ka aromën e tij karakteristike që është e pavarur nga parfumet, era e shampos apo solucioneve të tjera. Te femrat kjo aromë është një nga elementët që tërheq më tepër meshkujt dhe që i bën për vete.

2. Flokët e lagura. Ndonëse për vajzat flokët e lagura janë një problem për të cilin duhet të kujdesen, për meshkujt ato janë një aspekt që i bën për vete dhe i nxit fantazi të shumta. Për më tepër lidhen me freskinë dhe gjërat e bukura që vijnë pas dushit.

3. Bluzat e gjera. Meshkujt i adhurojnë vajzat që veshin bluzat apo këmishat e tyre gjatë natës që kalojnë te ta. Është një ndjesi intimiteti që i bën të ndihen të sigurt për lidhjen me vajzën në fjalë.

4. Qukat. E çuditshme, por e vërtetë, meshkujt i preferojnë shumë femrat që kanë quka, pasi mendojnë se ato janë shumë të adhurueshme. Ndonëse femrat përpiqen t’i fshehin qukat, meshkujt po rebelohen dhe kërkojnë t’i shohin ato më shumë te partneret e tyre.

5. Frymëmarrja e afërt. Meshkujt çmenden kur femrat marrin frymë pranë qafës së tyre. Disa njerëz mund ta cilësojnë këtë si ‘të bezdisshme’ dhe si ‘të pamundur për të fjetur’, por shumica e djemve mendojnë se kjo është diçka shumë e bukur dhe pse jo tërheqëse.

6. Përqafimet. Një fenomen shumë i përhapur së fundmi, bëhet fjalë më tepër për përqafimet në shtrat dhe për afërsinë e intimitetin e krijuar në çift sesa për përqafimet në përgjithësi. Megjithëse pretendohet se femrat i pëlqejnë më shumë ‘përkëdheljet’ në shtrat, meshkujt nuk mbeten më pas.

7. Gjërat që bëhen në shtrat, mbeten në shtrat. Shumë femra ndrydhen me idenë se nëse veprojnë në një farë mënyre në shtrat, atëherë ato do të paragjykohen. Por rezulton e kundërta, meshkujt i pëlqejnë shumë femrat aktive në shtrat dhe nuk e kanë aspak kompleksin e gjërave të çuditshme.

8. Të qeshurën e përmbajtur. Meshkujt mendojnë se është shumë bukur kur vajzat qeshin në një mënyrë të veçantë, për më tepër kur janë vetë djemtë atë që kanë shkaktuar buzëqeshjen apo kanë thënë batutën.

9. Kur flirtojnë. Nuk është diçka që ndodh zakonisht, por meshkujve u pëlqen shumë kur femrat flirtojnë me ta ose kur i shohin në një mënyrë që i tregon se i dëshirojnë ata. Nga kjo kuptohet se edhe meshkujt kujdesen për veten që të jenë të pëlqyeshëm dhe për femrat që i shohin rastësisht.

10. Kafshimi i buzës. Nëse ju duhet të bindni ndonjë djalë për çdo gjë, mjafton të kafshoni paksa buzën tuaj të poshtme dhe ai do të jetë i gatshëm të bëjë çdo gjë. Meshkujt e shohin këtë si shumë tërheqëse dhe u pëlqen pa masë.

Humbja e një njeriu të dashur është një nga përvojat më të vështira për t’u përballur, veçanërisht nëse njerëzit që na lënë, janë në lule të jetës. Dhimbja që rezulton shkakton ndryshime të thella brenda, sepse asgjë nuk është ashtu siç ishte më parë. Kjo metamorfozë e vështirë mund të përfshijë momente të dekurajimit të madh, por edhe mësime të çmuara në një nivel emocional. Ja disa nga gjërat që mund të ndodhin.

ASGJE NUK KA ME KUPTIM

Humbja e një të dashuri na detyron të përballojmë një moment të vështirë fatkeqësie, që mund të çojë në një depresion të shkurtër apo të gjatë. Kjo fazë e trishtimit, në të cilën gjithçka duket e pakuptimtë, është e pashmangshme dhe duhet të pranohet, ndoshta me ndihmën e një specialisti, nëse është veçanërisht e rëndë.

MESO TE VLERESOSH GJERAT E VOGLA

Faza e reflektimit që pason humbjen e një të dashuri na destabilizon nga koka deri te këmbët, dhe ato që ishin prioritetet tona, mund t’i nënshtrohen një transformimi. Ne gjithashtu vëmë re gjëra të vogla, të cilat nuk i dinim më parë, duke zbuluar rëndësinë e tyre.

NDJEHESH NE FAJ

Është e pashmangshme të rishikojmë momentet e kaluara së bashku dhe të gjitha ato kohë kur mund të ishim atje, dhe nuk ishim . Kjo ushqen ndjenjat e fajit që, nga njëra anë, nuk shërbejnë për të rimarrë atë që tani është humbur, nga ana tjetër mund të na nxisin të rishikojmë rëndësinë e disa gjërave. Dhe për të ndryshuar qëndrimin tonë.

RIZBULON SENSIN E KOMUNITETIT

Meqenëse prioritetet ndryshojnë shpesh, është e mundur që pas humbjes së një personi të dashur, të ndiheni më pak individualistë dhe të fokusuar vetëm te vetja. Pasoja është një rizbulim i ndjenjës së bashkësisë dhe ndarjes, dëshira për të bërë punë vullnetare dhe mirë për të tjerët.

RIZBULON VETVETEN

Momentet e pauzës ndihmojnë për të reflektuar, dhe nëse shoqërohen nga një dhimbje e thellë, ndonjëherë ato janë edhe më efektive në rizbulimin e vetvetes. Shpesh përparësitë ndryshojnë, kuptojmë atë që me të vërtetë pëlqejmë dhe atë çka nuk është më e vlefshme dhe nuk bën për ne, duke shtrembëruar identitetin tonë në disa raste.

 Kadri Ujkaj  ;Kryetari i shoqatës se “shkrimtareve dhe artistëve M.Madhe”Nderi i kombit” na ka postuar:     

Sot në Tiranë, në një prani personalitetesh të shquara të letrave shqipe, ,muzikologesh, shokësh dhe miqsh të ftuar si dhe të familjarëve të poetit Dodë Kaçaj nën kujdesin e familjes së tij dhe në bashkepunim edhe me Shoqatën e “Shkrimtarët dhe  Artistët,M.Madhe”Nderi i kombit” u promovua libri Trishtimi i dritës”i poetit Dode Kaçaj(pas vdekjes).Në fjalën e tyre të rastit shkrimtarët: Petrit Rukaj,Kadri Ujkaj, muzikologu Zef Cobaj, studiuesi Alfred Ziu etj. njeherësh edhe botuesi i librit në fjalë, me sponsorizim të bisnesmenit malësor z.Faik Curri..u vleresuan në maksimum vlerat artistike të një libri të tille që erdhi në jetë, falë kujdesit të familjes dhe vëllait të tij, poetit Toni Kaçaj.Me shumë emocion u përcoll fjala e vëllait të Dodë Kacajt,Tonin Kacaj dhe sidomos fjala e bashkëshortes së poetit,Flora Kaçajt.Në fjalën e tij djali i poetit Kacaj, Aureli falenderoi shkrimtaret dhe artistet, miqte dhe shoket e poetit per investimin e tyre ne kete eveniment letrar sa si homazh dhe nderim ndaj poetit te Dode Kacajt, po aq edhe si një sodisfaksion për të afërmit e tij,shokët e miqtë dhe veçmas familjen e tij.Në fund të veprimtarisë letrare, për nder të këtij evenimenti ,u shtrua një banket nga familja Kaçaj.

                                    Kodi elitar i një poeti vetëm si i tillë,

                                                         ndryshe

                                               Ky ishte Dodë Kaçaj

Kohët e fundit erdhi mes nesh, falë përkushtimit të familjes dhe të vëllait të poetit, poetit të talentuar Tonin Kaçaj, po aq si një rast i lumtur për profilin poetik, elitar, libri i ri i poetit Dodë Kaçaj”Trishtimi i dritës “(pas vdekjes).”( Në vazhdën e vetëdehjes poetike, muza e poetit Dodë Kaçaj s’do të rreshtte së ngopuri në realitetin e dhimbjes dhe të përvuajtjes, ku njeriu me ëndërrën e tij për të jetuar në një realitet antijetë, provokonte absurdin më fantastik të shekullit të 20-të.

Kështu fjala, si vlerë universale, në penën e Kaçajt po tentonte qartazi atë jetë që synojnë artistët seriozë, shumë më të plotë, më thelbësore, në identitetin e saj, “më intensive dhe mbi të gjitha më të përkyrer për të qenë i pranishëm përtej pranisë që e  thirrte nga jashtë”:

Njerëz, kam një faj:

Ju kam dashur

është okelio e vëllimit poetik “Trishtimi i dritës” ndër më të arrirët e poetit, i botuar tetor 2018..Duke ndjerë zbrastësinë e jetës, boshin e dhimbshëm të saj, lehtësinë e papërballueshme të qenies në një kontekst socialpolitik totalisht absurd sa vetë njeriu nuk dinte ç’të bënte me jetën e vet, me kodin e saj vrastar brenda vetes, poeti synon të plotësohet në raport simetrik me emocionin estetik:

“Piva, s’di ku piva, por jam dehur,

dhe po ngrihem drejt qiellit si shpend,

gjoksin kam hapur, asgjë s’kam fshehur,

askend nuk shaj, asgjë s’më dhëmb”.

Vargu klasik përmes rimës së alternuar AB/AB, në strofën katërshe, në harmoni me vizionin e një poezie që thotë shumë duke dëshmuar shkallën e lartë të moderacionit si thelb estetiko-filozofik, dominohet nga muzikaliteti, ritmi dhe artikulimi funksional që sa vjen e rritet, si dimension i hapësirës së realitetit virtual që synon të rrokë poeti. Kështu përsëritja e verbit piva, “piva, por s’di se ku piva”, tek vargu i parë, pasohet nga një artikullim në ngjitje i zanores o (por) “Dhe po ngrihem drejt qiellit si shpend”, tek vargu i dytë, krahasuar me por tek vargu i parë. Ndërsa tek vargu i tretë: “Gjoksin kam

hapur, asgjë s’kam fshehur”, rrok lartësinë maksimale, me një akustikë të realizuar në funksion të kumtit që përcjell një poet elitar si Dodë Kaçaj.

Dhe vetë zëri i gjuhës poetike, si zëri i Muzës, shpreh kumtin më të qartë estetik gjuhës si rezultante e vetë misionit të poetit si Krisht, Hamlet, apo Don Kishot:

Piva, s’di ç’kam pirë,

harrova emrin tim, harrova gjuhën time,

jam vetëm ajër, vetëm hapësirë, lamtumirë!…

Botën po nis nga fillimi!… (1990)

Retiçensat, përsëritjet e verbit piva, që tingëllojnë: lëvizje, frymëmarrje, gjallëri, jetë, dimensionojnë kumtin poetik duke i dhënë fjalës përmasat e universit, si një mbretëri të llojit të vet për racën e poetëve të vërtetë. Si për të rimarrë forcë dhe energji të reja, si për të plotësuar muzën e tij që s’njeh ngopje, ashtu si gratë shtatzëna në Greqinë antike, që rrotulloheshin rreth statujës së perëndive me shpresën se embrioni në trupin e tyre do të thithte diçka sublime nga shëmbëlltyra e perëndive, Kaçaj i rikthehet jetës, vetvetes, dashurisë dhe lumturisë që i sjell në shpirt shëmbëlltyra e të birit, Aurelit:

Kryet hëne,

Fytyra diell,

Fjala – këngë,

Qeshja – qiell.( 1990)

Duke besuar tek njeriu, si besim tek jeta, Kaçaj sikur refuzon atë status hermetik, të pakuptimtë, vetvrasës të disa poetëve që të mbërthyer pas skemave të manierizmit modernist, kanë frikë të komunikojnë me jetën e gjallë, të mbetur kështu pre e dialogut me perënditë, si qëllim në vetvete. Poezia “Tim biri”, rreptësisht e kursyer në verbin e saj, përmes një katërrrokëshi tërësisht emëror, vjen si një realizëm metaforik që rrok përkryerjen, po aq si një dëshmi e formës së çliruar nga diktati i përmbajtjes.

Anaforat në vargun e dytë dhe të tretë dhe aliteracioni : Qeshja – qiell, në vargun e katërt, të kujtojnë vetshelbimin kazanxakian, që rreket ta zbresë poetin në burimin e pastër të njeriut, tej kohës dhe hapësirës, si “shqetësim për të njohur shpirtin e përgjithshëm të gjithçkaje, mitrën njerëzore, ku poeti kridhet në dritë të plotë” (Niko Kazanxaqis, “Heronjtë e mi”, fq. 105).

Dhe në kërkim të plotësimit të mëtejshëm të vetvetes, poeti kërkon të prekë tokën, këtë pjesë të trinomit të shenjtë “Toka-deti-qielli”, apo “Atdheu i shpirtit të njeriut”, sipas Kamysë, ku derdhet si lëng plot jetë malli, dashuria, kujtimet për gjithçka, si raporti më domethënës i qenies, si identiteti që na ruan nga vetasgjësimi, apo shprishja jonë:

Është një fshat me male rrotull,

Bajzë i thonë – emër ilir,

Ngado që t’i bie botës,

Këtu kthehem me dëshirë (1986)

“Nëqoftëse ndonjë gjë është më e fortë se fati, është pikërisht guximi që e duron atë pa iu trembur syri”, shprehej Giebel. Dhe poeti Kaçaj guxon, guxon fort ta shohë veten drejtpërdrejt në sy. Vetë ritmi i tetërrokëshit, i përdorur po me atë elegancë që e përdorte poeti i tij i zemrës, L.Poradeci, të kujton vallen e logut bajzjan, apo sfilatën popullore aty pranë Shpellës së Frashërit, mu në qendër të Bajzës, ku qe bërë traditë e mrekullueshme shpallja çdo buzëmbrëmjeje e mis bukurisë, nuses më të bukur të fshatit.

Ishte ky një tjetër ritëm brilant brenda asaj jete të thjeshtë, me poezinë e saj, plot iluzione dhe ëndërra për jetën, pavarësisht se asokohe termi miss s’kishte kurrfarë akustike në anonimatin e tij të plotë. Kështu vargu në poezinë “Bajza” sikur vallzon dhe vetë kjo sjellë konotacionin e një mendimi që serviret në formën aspak elitare të ritmit. Jo rastësisht Herderlin shprehej: “Çdo mendim vjen në formën e një ritmi”.

Falë kësaj, poezia e Kaçajt lëviz si tik-taku në “infinit” në zemrën tonë, plot jetë dhe virtualitet të spikatur. Një kombinim i përkryer i tetërrokëshit me pesërrokëshin vjen në poezinë  “Pa titull”, përmes rimës sa të puthur, po aq të alternuar, me një elegancë të rrallë, si sentenca më kruciale e një poeti bashkëkohor:

Dhe fjeta. Si fjeta?

Ju s’dini asgjë,

Shtrova veten

Dhe fjeta mbi të! (1990)

E koduar mjeshtërisht në thelbin e vet estetiko-filozofik, e kursyer gati në ekstrem në fonema dhe në fjalë si rrallë tjetër poezi në letërsinë bashkëkohore shqipe, poezia vjen si kumti më domethënës ekzistencial i qenies njerëzore.

Nuk ka stuhi të jetës që mund të sfidojë magjinë që struk qenia njerëzore në emër të mbijetesës, jo thjesht për të mbijetuar, por për t’u realizuar në vetvete. Në këtë vështrim kjo poezi është po aq thelbësore sa poezia me të njëjtin titull e Gëtes, ku guximi lexohet si vlerë thelbësore e dinjitetit njerëzor, kurse tek Kaçaj argumentohet ky guxim përmes një algjebrimi me dy të panjohura, reales dhe ireales, çka i jep aktit human të sfidës përmasat e mitit. Kjo poezi perlë, sprova më e pakontestueshme e raportit estetik funksional brendi-formë në një krijesë artistike, ku secila prej tyre gjen vetveten tek partnerja e saj, sjell njëherësh nuanca të qarta kumti të njeriut – farë kazanxakian, që nuk pranon fitimin e së mirës si vlerë të epërme të qenies, por “sulmin për të fituar të mirën”, si një vlerë universale. Kjo, pa dyshim, është njëra nga poezitë më të goditura të vëllimit poetik “Trishtimi i dritës”, që tregon njëherit dozat e fuqishme të modernitetit, si ndjeshmëri, si shije që nuk njeh kohë as hapësirë, po aq si njëri ndër krijimet më kuptimplote, që shënon shkallën e lartë të modernes, si vlerë e realizuar, po atë të modernizmit si sjellje e së resë, ndryshe si proces kreativ. Dhe, si për të pasuruar vizionin e tij sa estetik, sa human të besimit tek njeriu, tek dashuria si vitalitet, poeti shkrihet i tëri në fjalën e tij plot jetë:

Një vegim, një vashë e bukur,

Zana e parë që pashë në botë,

Aq më dehu me një të puthur,

Si me pijen më të fortë.(1986)

Në kufinjtë e këtij vargëzimi ndjejmë hapësirën që kërkon shpirti i lirë që e do aq shumë jetën, ndjejmë ritmin që i jep aq shumë gjallëri, frymëmarrje dhe impuls duke krijuar njëkohësisht  po aq hapësira afrie me lexuesin që gjithsesi, përmes dashurisë si laitmotiv, kërkon të lehtësojë sa të jetë e mundur qenien njerëzore nga ferri brenda saj.

Këndvështrimi astigmatik i shikimit, dendësimi ekstrem i gjuhës, errësimi i shprehjes bazuar në përmbajtjen dhe në mjetet stilistike, koncentrimi i veçantë i së keqes, absulutizimi i imagjinatës janë ndër atributet më elokuente të poezisë moderne, që aq mjeshtërisht e gjejnë veten në poezinë e Kaçajt:

 

Botë e bukur,

botë e lartë,

Dy të tretat ujë,

mbetja baltë!(1997)

definon poeti. Tjetër poezi “pa kokë”, veçori kjo e poezisë moderne, brenda së cilës ndihen kategoritë “negative” të modernizmit, si: kotësia, pakuptimësia sipas shijes bodleriane, është edhe kjo poezi e Kaçajt:

Këtë shekull

Jam i vdekur,

……………..

Shekullin tjetër

Jam i fejtur

………………

Shekullin e tretë

Vij në jetë…(1996)

Çka gjithsesi të kujton kredon kazanxakiane: “Zemra ime është një anije me vela të verdha, që nga bashi deri tek kiçi, është e mbushur me Ulisë”.

Intriguese dhe jashtëzakonisht e arrirë për nga kumti dhe realizmi metaforik, në të cilin metafora shpaloset “e gjithëpushtetshme”, është poezia antologjike “Mos i kërkoni kanibalët në xhunglat e Afrikës”. Vargu tepër elegant dhe eksplorues, vargëzimi që prodhon gjuhë, ku metafora, si ka braktisur ngjashmërinë mes sendit dhe figurës, ka kapë absoluten, ku plazmohet zhgënjimi total i poetit nga klithmat e entuziazmit modern:

Mos i kërkoni kanibalët në xhunglat e Afrikës,

tani kanë kravata, kostume dhe barqe të fryra

gjithë jetën i zë lemza e karrikes,

kanibalët kërkojini nëpër zyra…(1995)

Universaliteti i mesazhit së bashku me vizionin postmodern të kreativitetit artistik përcjellin atë domethënie tejet të dhimbshme të metamorfozës së njeriut, plot aktualitet në “infinit” të kanibalizmit modern, kur sot në botë numërohen 27 milion skllevër modernë, produkt i trafikut të qenieve të gjalla në emër të industrisë më fitimprurëse të prostitucionit dhe të transplanteve, apo katër herë më shumë nga numri i skllevërve të epokës së skllavopronarisë në Afrikën e largët.

Jetojmë, mjerisht, epokën e njeriut që, gjithsesi më tepër se veten, të kujton hijen e tij. “Vetëm tema e re, vetëm teknika e re nuk e bëjnë moderne, d.m.th të vlefshme një vepër letrare. E vlefshme dhe moderne njëheresh bëhet vepra letrare, kur në të përmbajtja dhe teknika e trajtimit të saj janë bërë një e re e papërsëritshme dhe e vlefshme për të gjitha kohërat”(Profesor Doktor Rexhep Qose, ABC, mё 1.10.2005).

Këtë teknikë të re të vargëzimit, realizmin metaforik në përmasat e një vlere estetike absolute dhe brendinë e re në përmasat e një domethënieje universale e gjëjmë tek poezia antologjike “Mos i kërkoni kanibalët në xhunglat e Afrikës” të Kaçajt, ku lexohet qartë një këndvështrim totalisht skeptik i realitetit, larg etjeve për kult dogmash, idolash, apo idiolatrish, doktrinash apo sistemesh qeverimi, pavarësisht nga modeli i tyre që i afrohen njerëzimit, çka rikonfirmon profilin elegant të një poeti me profil të kthjelltë bashkëkohor.“Nuk e dija që liria nuk është shpërblim, as dekoratë që festohet me shampanjë…por angari dhe një garë e gjatë vrapimi, e vetmuar dhe raskapitëse”, do të shprehej Albert Kamy (“Rënia”, fq. 129). Duke ironoizuar indirekt liliputët, levantinët, apo skllevërit modernë të entuziazmit të po këtij brumi, që besojnë me një naivitet ekstrem përrallat me “Shqipërinë-Taivan”, e ngjashme me përrallën nga e kaluara: “Idetë tonë si e ardhmja e botës”, poeti tronditet thellë në vetvete përpara krimit që kultivon në mënyrë permanente shpërdorimi i lirisë, si akt vrastar i demokracisë së vërtetë:

Në ç’shekull filloi ky shi,

dhe kur do të pushojë, o zot,

i hollë, i heshtur, i zi,

si mort.         (1997)

Janë spunto të fuqishme, që dalin nga shpirti përballë një realiteti të errët, ogurzi, derivat i asaj klime mizerabël “lirie” (kur intelektuali detyrohet t’ia besojë lirinë e vet kopukëve) që prodhoi 97-tën e kobshme, kur kishim aq shumë nevojë për dashuri dhe solidaritet me

njëri-tjetrin. Kreshendoja kafkiane: “i hollë, i heshtur, i zi, si mort”, kullon krim dhe mister tepër të frikshëm. E madhërishmja, si vlerë shpirtërore e një populli, e kryqëzuar

në terrin që prodhonte subkoshienca e tij në hapësirat e një lirie, që po abuzonte skajshmërisht me vetveten u shndrrua në tragjikomiken e rrjedhës së tij absurde. Shqiptarët që kishin filluar të ngrinin krye për vlerat e qytetërimit të tyre të hershëm pellazgjik dhe iliro-evropian, shqiptarët që kishin dhuruar aq gjak për lirinë e të tjerëve në shekuj, kësaj radhe po kryqëzonin idiotërisht vetveten, sa si mister, sa si aventurë, prandaj poeti nuk ka gjumë:

Nuk kam gjumë, sytë dot s’i mbylli,

në këtë natë të gjatë qershori!

Diku larg, pranë atij ylli

Vjen një flakë, një plagë krahrori.(1997)

Arti i Kaçajt vjen si një realitet estetik postmodern, ku lexohet qartë kriza që ka përfshirë, jo thjesht çdo modelim të qeverisjes dogmatike, por po aq vetë thelbin e qenies njerëzore, çka do të pasqyrohet doemos në të gjitha format e shprehjes së saj: etike, estetike, filozofike, politike, psikologjike e sociale, si një krizë universale mes thelbit dhe shfaqjes:

Pa merrni një shtëpi të Shoshit,

të parën që gjeni,

merrnie me çka brënda, kulm e themel,

dhe futeni, bie fjala, në teatrin “Migjeni”,

dhe shihni ç’shfaqje, ç’dramë që iu del!(1983)

A nuk mund të shijohet kjo poezi si dramë, sa si poemë, sa si poezi dhe po aq si roman? Arti nuk është peshë, sasi, arti i vërtetë është cilësi, koncentrim maksimalisht i gjuhës, si eksplorim i ndjeshmërisë, si pasqyrim me gjuhën e sentimentit, apo të intelektit, me synim final përkryerjen në infinit. Në këtë vёshtrim poezia është vetë forma që motivon përmbajtjen në shpalosjen e saj, po aq sa vetë përmbajtja, idetë, justifikojnë formën si artikulim i shprehjes së thelbit poetik.

Shihni se si zanorja e në fjalët kyçe: merrni, gjeni, merreni, futeni dhe del artikulohet në rënie, si vetë lëvizja e krizës brenda thelbit filozofiko-estetik të mesazhit, si vetë kriza brenda universit të artit, si vetë kriza dhe dekreshendoja në vetë universin njerëzor, kur: “Tepër të mirë jemi/ mbi këtë botë ku na kanë lënë, o zot!”, definon poeti.

Kjo është drama më tragjikomike, më e llahtarshme që po përjeton njerëzimi, “kur të jesh i lumtur do të thotë të jesh fajtor”, thoshte nobelisti i viteve ’50-të, Albert Kamy.

Apo po t’i referohemi poezisë plot ndjesi të hollë “Natë me hënë”:

S’ka gjë më të bukur, o nënë,

se të ecësh gjithë natën, një natë me hënë,

në universin me yje, mbi fushën me vesë,

të bësh dashuri sa të shkrihesh me hënën…

“Ngjitja nga ferri në purgator dhe nga purgatori në qiell – ja rruga e gjatë dhe e vështirë që të çon në shenjtëni – thoshte Kazanxaqis. Por poeti ynë, koshient për ferrin nga erdhëm, gjëmon:

Ma hiq sysh atë zhele flamuri,

me një sorrë të balsamosur në mes,

të fal gjithë botën për një bukë gruri,

të ngopem njëherë, pastaj le të vdes (1987)

po aq sa do të këshillojë për dramën që sjellin kultet e çdo lloji në çdo kohë dhe në çdo marrëdhënie të njeriut me qeverisjen e vet, po aq i dorëzohet deri në përkryerje dashurisë njerëzore si emblema më e shenjtë e jetës, prej së cilës ka ardhur njeriu dhe vetëm me të cilën njeriu do të shpëtojë nga ferri i vet.

Kulmin e vet ky mesazh e manifeston në poezinë plot sentiment, elokuencë dhe respekt deri në shënjtëri për njeriun e dashur të zemrës së tij, për shoqen e jetës, Florën, në poezinë “20 vjet me ty”:

20 vjet me ty buzë më buzë,

unë varg, ti muzë,

unë endje, ti ëndërr,

unë qiell, ti engjëll,

unë malli, ti pritja,

unë lodhja, ti ngritja,

unë vatra, ti zjarri

unë vdekja, ti varri.

Vargu tejet i kalkuluar, gjuha tepër lakonike, ritmi si lëkundja e djepit, zëri si mjalti i jetës, fjala si zëri i shpirtit, kumti si dhurata e perëndisë, vetdehja si vullkan dashurie sjellin mes nesh mesazhin më të lumtur në botë

“Dashuria mes dy njerëzve është e përsosur kur njeriu i thërret tjetrit: O Unë!…Vetëm dashuria, siç thoshte Kazanxaqis, do ta shpëtojë njerëzimin””.Prandaj poeti definon mrekullisht:

“Edhe 200 vjet me ty

Sy më sy!” (1997)

Kush “guxon” ta lexojë shpirtin e tij – ai në jetë të jetëve do të jetë “i dënuar” të përkulet me respekt para fjalës së tij brilante.

Dhe sikur këto të mos mjaftonin, eseja “Letër”, në fund të këtij vëllimi, një ese elegante e vëllait të poetit, Tonin Kaçajt, nën kujdesin e të cilit erdhi në jetë ky botim, vjen si një dekret sui generis, apo “ligjërim”i një komunikimit të llojit të vet, mes dy poetëve, mjeshtër të fjalës, ndryshe si kodi më i kthjelltë i përjetësisë së fjalës si vlerë universale: ”Nanat e paskanë ditë mirë kur thanë ”çdo njeri ka në qiell yllin e vet,  e kur ai yll bie, njeriu vdes”, por diçka na e mbajtën të mshehtë…Kur na thanë “vdes njeriu”, nuk na thanë se njeriu jo thjesht vdes, por në të vërtetë, zë vendin e yllit të tij të vdekun, në qiell…Pikërisht kështu iku fizikisht nga jeta për të mbetur si një yll në universin  e letrave shqipe, kodi elitar i të cilit ishte vetëm si i tillë, ky ishte Dodë Kaçaj?!?

Tiranë, më 18 maj 2019

Kadri Ujkaj, kritik letrar,

Kryetar i shoqatës”Shkrimtarët dhe Artistët,Malësi e Madhe”Nderi i Kombit”