Archives for April 25, 2019

Shkruan, mr. Kristjan DUKAJ

Procesi i bisedimeve për integrimin e vendit në BE, sipas vlerësimeve të institucioneve relevante, është duke u zhvilluar  sipas dinamikës së paraparë e që paralajmëron rrugëtimin e suksesshëm në këtë proces. Por, pavarësisht mendimit pozitiv lidhur me rrjedhën e procesit integrues, ende mbetet shumë punë për tu bërë në mënyrë që Mali i Zi sa më parë të jetë pjesë e bashkësisë së vendeve Evropiane. Angazhimi i deritashëm i shoqërisë malazeze dhe institucioneve të tij e kanë sjellur  Malin e Zi në pozitën e liderit në rajon në procesin e  e integrimeve. Andaj, është obligim parësor i institucioneve përkatëse, të shfrytëzojnë përparësitë e pozicionimit të këtillë dhe në afatin më të shkurtër të bëhet anëtari i radhës i BE. Jo për shkak të dëshirës por si nevojë që sa më parë të përvetësojmë vlerat Evropiane të jetës; për punë, shkollim, shoqërinë e  barazisë sociale me shanse dhe mundësi të barabarta.

Në këtë kontekst, strategjia e politikës së pakicave, respektivisht, realizimi i të drejtave të pakicave, paraqet njërën nga urat kryesore në procesin e përgjithshëm të Integrimeve Evropiane. Jo rrallë, kjo problematik shqyrtohet në nivelet më të larta, nacionale dhe ndërkombëtare. Me mbajtjen e tubimeve të tilla në këtë temë, dëshirohet, apriori, të sigurohet hapësirë më adekuate për realizimin e politikës së proklamuar siç qëndron edhe në aktin më të lartë juridik të vendit dhe aktet tjera ndërkombëtare, konventat dhe marrëveshjet bilaterale.

Është fakt se popujt pakicë i kanë dhënë përkrahje të parezervë  procesit të  integrimeve të bindur se suksesi i këtij procesi kontribuon pozitës  më kualitative të tyre në të gjitha nivelet. Të vetëdijshëm se pozita e pakicave në një vend në mas të madhe mund të jetë pengesë në  procesin e negociatave, Mali i Zi ka harmonizuar legjislaturën nacionale me përvojat e ngjashme të vendeve të BE. Me Kushtetutën e Malit të Zi, si dhe me aktet dhe dispozitat tjera ligjore, është definuar korniza institucionale e politikës ndaj të drejtave të pakicave. Kushtetuta, si akti më i lartë juridik i vendit, paraqet bazën themelore në promovimin, përforcimin dhe avancimin në mbrojtjen e  të drejtave lirive themelore të njeriut, pjesë e pandashme e të cilave janë edhe të drejtat e popujve pakicë.

Me Kushtetutën e Malit të Zi, neni 6, garanton mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të njeriut, si kategori të patjetërsueshme. Kurse, neni 7, ndalon diskriminimin mbi çfarëdo baze qoftë. Krahas legjislaturës nacionale e cila garanton respektimin e lirive dhe të drejtave themelore të njeriut, Mali i Zi, me dispozitat e nenit 9, të Kushtetutës, ka përcaktuar se “kontratat e miratuara  ndërkombëtare  dhe rregullat e aprovuara të përgjithshme nga fusha e të drejtës ndërkombëtare janë pjesë përbërëse të rendit të brendshëm juridik dhe, si të tilla, kanë përparësi ndaj legjislaturës vendase dhe se zbatohen drejtpërdrejtë në rastet kur raportet i rregullojnë ndryshe nga legjislatura e brendshme”. Në kuadër të drejtave të veçanta të pakicave, konsiderohen edhe të drejtat shtesë të cilat popujve pakicë në Mal të Zi, ua garanton Kushtetuta dhe dispozitat e parapara ligjore, qëllimi i të cilave është mbrojtja e identitetit të përgjithshëm nacional. Konform kësaj, në pjesën e dytë të Kushtetutës, me nenin 79, pjesëtarëve të popujve pakicë dhe të bashkësive tjera nacionale, u garantohen të drejtat dhe liritë të cilat mund ti shfrytëzojnë individualisht ose në bashkësi me të tjerët, ku mes tjerash, duhet veçuar:

-e drejta në përfaqësimin  autentik në Parlamentin e Malit të Zi dhe parlamentet e njësive të vetëqeverisjes lokale në të cilat përbëjnë përqindje të konsiderueshme të popullsisë, në pajtimin me principet e aksionit afirmativ;

– përfaqësimi proporcional në shërbimet publike, organet e pushtetit qendror dhe vetëqeverisjen lokale.

Kuptohet se realizimi i normave të parapara duhet të jetë sfidë, në veçanti,  për ata që janë drejtpërdrejtë përgjegjës në zbatimin e tyre në punë dhe veprimtari të përditshme  e që, individin apo bashkësinë e bëjnë të sigurt, nëse jo edhe të kënaqur dhe kjo duhet të jetë qëllimi i pushtetit ekzekutiv të Malit të Zi në realizimin e  strategjisë së politikës ndaj pakicave.

Duke folur me gjuhën e shifrave në mungesën e studimit dhe analizës së detajuar, nuk kemi të dhëna precize statistikore e që do të pasqyronin qartë gjendjen në fusha të ndryshme kur është fjala për realizimin e strategjisë së politikës ndaj pakicave, sepse në bazë të dhënave parciale nuk mund të vërtetohen faktet për nivelin e arritur në këtë fushë. Andaj, aktivitetet në përpunimin e të dhënave në pasqyrimin e situatës ekzistuese duhet koordinuar mes ministrisë përkatëse dhe institucioneve tjera të kyçura në këto projekte. Kur është fjala për pakicën nacionale të shqiptarëve në Mal të Zi, sipas të dhënave në dispozicion, përfaqësimi i tyre në organet e legjislaturës publike nuk është në proporcion me përqindjen prej 4.9% sa është pjesëmarrja e tyre në numrin e popullsisë së përgjithshme në Mal të Zi.

Edhe pse rezultatet e deritashme janë përpunuar kryesisht në mënyrë parciale dhe variojnë nga 1.5% deri në 2.8%, varësisht nga periudha dhe institucioni që kanë punuar në grumbullimin e të dhënave, është e qartë se ajo ende nuk është në nivelin e duhur. Natyrisht se nuk është fjala për respektimin strikt të normave në  përqindje por, duke marr parasysh faktin se një numër i madh i të rinjve nga këto hapësira, vite me radhë  është duke u shkolluar në qendra prestigjoze universitare në Mal të Zi dhe dhe jashtë tij, duhet dhënë shansin kuadrove të rinj të arsimuar, që me angazhimin e vet profesional të kontribuojnë në përvetësimin e standardeve demokratike, respektivisht ndërtimin e Malit të Zi si shtet të barazisë sociale.

Tentativat e deritashme që të kihet një pasqyrim më i qartë i situatës ekzistuese nuk kanë dhënë rezultatet e dëshiruara. Andaj, siç është paralajmëruar nga Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve, (KKSH), puna në studimin e gjendjes aktuale në këtë fushë do të kontribuojë në procesin e avancimit të drejtave të pakicave. Avancimi i gjendjes në këtë fushë, përveç integrimit të bashkësisë, s’ka dyshim, edhe nëse nuk do të ndalojë me siguri do të ngadalësojë largimin e kuadrove të rinj në botën e jashtme. Njëkohësisht, Mali i Zi si demokraci në zhvillim, me integrimin maksimal të pakicave në sistemin e  vlerave, do ta dëshmojë pozicionin e vendit lider në miratimin e parimeve të pranuara në rrafshin më të gjerë në rajonin e Ballkanit Perëndimor, i cili ende nuk mund të lavdërohet me nivelin e arritur në zgjidhjen e çështjeve të shumta nga kjo fushë. Sa më shumë  që të jenë popujt pakicë dhe bashkësitë tjera të pakicave aktive dhe të integruara në bashkësinë e gjerë shoqërore, aq më parë do të krijohen kushtet për përparimin më të shpejtë dhe më të suksesshëm të  gjithë shoqërisë në procesin e integrimeve drejtë BE.

 

( Autori është politolog, magjistër i diplomacisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare)

Gjekë Gjonlekaj/New York
Javën e kaluar botën e qytetëruar e kishte kapluar paniku nga zjarri katastrofik në katedralën Notre Dame të Parisit. Kjo botë u tronditë si asnjëherë në historinë e njerëzimit. Fakti që ky tmerr u shkaktua një javë para Pashkëve shkaktoi një ankth të paparë për besimtarët e krishterë dhe më gjerë.
Zoti bëri mrekullinë e vetë, pasi që askush prej zjarrëfikësëve nuk humbi jetën në këtë ferr përmasash vullkanike.
Në  fund të dhjetorit 1994, unë dhe miku im Palokë Vulaj vizituam Ismail dhe Helena Kadarenë në Paris.Gjatë tri ditëve sa kalaum në qytet, ne ishim dy tri herë mysafirë në shtëpinë e tyre për dreka dhe darka. Na bënë një pritje shumë të ngrohtë që nuk e harrojmë kurrë. Helena kishte përgatitur ushqime të mrekullueshme, bile edhe të traditës shqiptare siç ishte lakërori. Ismaili kishte zgjedhur verën e preferuar  për të cilën kishte shije edhe Paloka ngase  kishte një përvojë të gjatë në biznesin e restauranteve në New York. Para se të uleshim në tryezën e darkës Ismaili më pyeti: “Kush ulet në krye të vendit sipas Kanunit të Lekës” ? Une iu përgjigja: “sipas Kanunit në krye të vendit ulet miku. Kadare tha se: “këtu në Paris në krye të vendit në sofër ulet i zoti i shtëpisë.”Atëherë iu luta të ulej dhe shtova:” siç është vendi bëhet kuvendi”. Ismail Kadare kishte njohuri të shkëlqyeshme për Kodin Shqiptar të Lekës. Ai mund të fliste orë të tëra për nene të ndryshme të këtij Kodi. E nderonte si të ishte një dokument  biblik. Kurrë në jetë nuk kam takuar shqiptarë dhe as të huaj që kishin aq shumë respekt për Kanunin e Lekë Dukagjinit. Edhe fjalimin që kishte mbajtur në Legjionin Francez të Nderit (Legion d’honneur) në rastin e ceremonisë së pranimit në vitin 1996. Fjalimin e tij e kishte filluar duke cituar nenin e Kanunit të Lekës: “Dy gisht nder, në lule te ballit na i ka dhane i Lumi Zot”. Gjatë darkës biseduam për Parisin duke e pyetur për qëndrat më artistike dhe historike të atij qyteti. Zotni Kadare na sugjeroi të vizitojmeë katedralën Notre Dame dhe shtoi se  është një mrekulli për besimtarët, për artet  dhe për kulturën. Na sugjeroi edhe disa qëndra të tjera. Gjithashtu na jepte edhe udhëzime për udhëtime në metron e nëntokës së Parisit. Poeti dhe shkrimtari i madh francez Viktor Hugo kishte lënë shkrime të mrekullueshme për katedralën Notre Dame. Ato ditë pas atij zjarri të hatashëm shtypi dhe shumë mjete të innformacionit e citonin V. Hygon për shkrimet e tij. Javën e kaluar mu kujtuan vargjet poetike monumentale të poetit dhe shkrimtarit  tonë gjenial ku përmendet katedralja Notre Dame. Kjo poezi është botuar në vëllimin 11, me titull : “Poezi(1957-1997)”, nga Shtëpia botuese Fayard, Paris 2002. Këto vargje poetike janë hyjnore dhe historike, kurrëgjë më pak se ato të Viktor Hugos. Kjo tregon se kush ishte Ismail Kadare 32 vjet më parë kur në atdheun e tij sundonte diktatura staliniste e Enver Hoxhës. Mr. Kadare ishte në atë kohë si një trëndafil i vëtëm në shkretirën e Saharës, do të thoshte analisti i përmendur i çështjes shqiptare Anton Logoreci. Kjo poezi titullohet ” E DIEL E PASHKËVE NË PARIS PRILL 1987″.

Këmbanat qenë të gjitha brenda meje.
Megjithatë i llahatarisur brofa
Nga shtrati.
Timpani gati po më çahej

Në shtratin ngjitur po flente ime shoqe
E qetë krejtësisht
Ndihej që s’kishte
Asgjë ndërgjegjeshpuese që ta trembte:
Blasfeme, vjersha, britma në plenume,
Dhe deklarata kundër fesë.

Ato po më shurdhonin…Megjithatë
Me zë të ulët, me një mënyrë të vjetër
(Mënyrë e vjetër, ah plot mall),
I thirra:
<<Ngrehu, ime zonjë, se mesha ka filluar. >>
Kështu u ngritëm, ajo e qetë,unë i çakërdisur.
Në metro <<Motte Piquet>>,thellë nën dhe të errët.
Në <<Concorde>>ndërruam stacion.
Nëpër nëntokë
Porsi Virgjili treni elektrik më udhëhiqte.

Këmbanat plot qortim po më shurdhonin
(Plot pesë i kishin shkuar që kur arbëreshët
Mbi supe kishin i mbartur ndërsa iknin
Nga vendi i tyre, të ndjekur prej Islamit).

Por hija e tyre m’ rëndë se se bronzi qe
Mbi shpinën time sot në metro të Parisit.
Kështu, gati, më dysh i krrusur, dola.
Në tokë mu në këmbë te Notre Dame.

Atje qirinjtë digjeshin pa fund
E midis tyre, midis mijërave prej tyre,
M’u bë se pashë flakën e zbehtë
Ttë humburit, dikur të krishterit, shpirtit tim

Pavarësisht se nuk kisha folur këto javët e fundit me Kadaretë në Paris, jam shumë i bindur se ata e përjetuan rëndë katastrofën e katedralës Notre Dame. Ata janë qytetarë shumë të nderuar të Parisit. Kurdo permendet Parisi shkon mendja te Ismail dhe Helena Kadare. Ky shënim dhe poezia e Ismail Kadaresë për Notre Dame botohet në javë, që është koha midis Pashkëve katolike dhe ortodokse.

Lejfenisti Veshëcurrekë Shaqir Bejto Faslia

Kundërshtari im qelbet erë. Se ka prejardhje kërmash. Kufomash. Dhe spiunllëqesh: shpifjesh, sajesash. Kur u bie kresë me dokument, ndodh reaksioni i pritshëm kimik: çlirojnë erë kërmash. Si Shaqir Bejto Faslia. Nuk është as një e dhjeta e bëmave të babait, të përlyer e zhyer me gjakun e shkodranëve dhe malësorëve të Kelmendit e krej Malsisë së Madhe. I biri, Shaqo, ende pretendon se paska gëzuar respekt. Në realitet gëzon urrejtjene krej popullit të Shkodres dhe Malsisë ku ka kryer krimet bashkë me Toger Babën e të tjerë gjaksorë. Edhe i biri, Shaqa, një komunist i zombifikuar, megjithëse qan vaktin e të atit, kryen “vrasje” të tjera me shpifje, gënjeshtra e përbaltje, të cilat ai ëndërron fort t’ia blejë ndokush. Sajon një situatë imagjinare, në gazetaën Transheja e Kuqe, sikur më paska thirrë të më japë një mundësi përballjeje në një studio ruse, për t’ju përgjigjur kolegëve serbë dhe rusë! Dhe unë qenka trembur(!) O pika në bythë! Dhe kush e thotë? Ai që i vuri tutiusin ambasadës sonë dhe u fsheh në sënduk. Le t’i lëmë lloqet se paskam shkuar keq me ish bashkëstudentët e mi e sjellje të tjera jo të partishme. Kë ka si jallan shahit? Ia vë gishtin një të vdekuri, Jorgo Bllacit, bash atij që ishte relatori im i mbrojtjes së diplomës në Institutin e Letërsisë “Gorki” mbi krijimtarinë dhe përkthimin e poetit mobelist rus Josif Brodskij. Merr dëshmitar Jorgon, që rrinim bashkë, pinim e dsikutonim. Shaqo e di se Jorgi i ndjerë, nuk ngrihet prej andej ku nuk kthehen, por prapë nuk e lë të qetë në prehjen e përjetshme. Ku i ra infarkt, për ditë me radhë Jorgo mua më pati te kryet dhe asnjë nga ambasada e Shaqës. Krenohet Shaqo ibriku se paska dhënë një dy intervista. Ia kanë shkepur me zor, në gazeta të papërfillshme. Po ku qëndronte detyra e ambasadorit? Ku i ka deklaratat? Notat diplomatike? Zero! Gjithsesi e pranon Shaqa se shkrimi im është botuar (anipse në revistë “të qepur me tel”). Po Shaqa i vuri tutiusin ambasadës dhe u struk në benevrekë! Unë isha tek pullë, një djalosh që kërkoja një mundësi dhe arrita të botoj nga “Novoje vremja” (me pseudonim “Elez Isufi”) deri tek një revistë studentësh (ani pse e kapur me tel).
Tani ta presim shkurt: nga bërsitë e kalbura, nuk del raki e mirë. Kështu dhe Shaqir Bejto Faslia, vazhdoi rrugën e zombifikimit komunist, syri e veshi i Partisë, denonciator e spiun, për çka dëshmojnë dhe spiunimet e tij në Degën e Punëve të Brendshme të Shkodrës. T’ia nisim nga ky zell lejfenist prej vigjilenti që i raporton kryekrimenelit torturues Shyqyri Çokut (në DPB të Shkodrës). Të tjerat, avash-avashë…