
Duke parë skena nga shembja dhe djegia e Teatrit Kombëtar”–
Zakonisht e shtuna ishte ditë e premierave të rëndësishme të Teatrit Popullor. Për natën e premierës ishte e vështirë të gjeje biletë, duhej të ishe me shumë fat apo të kishe ndonjë të njohur. Dhe nata e premierës ishte një natë feste, e cila ndiqej pastaj me përsëritjen e shfaqjes për javë e muaj të tërë.
Kur binte sipari pas premierës, spektatorët, të kënaqur, duartrokisnin për minuta e minuta të tëra aktorët e mëdhenj të teatrit, që për një orë e gjysmë u kishin dhënë kënaqësi me interpretimin e tyre.
Ndërsa të shtunën që sapo kaloi, nuk ishte natë premiere, por ishte nata e një tragjedie, ku autor, regjisor dhe aktor ishte shteti me policinë dhe dhunën e tij, mbi një institucion që ka qenë altar i artit dhe kuturës e duhej të ishte monument kulture. Po spektatorët ku ishin? Ishte shfaqje pa spektatorë, se shteti kishte bërë gjithçka që ta evitonte praninë e tyre. Po luhej një tragjedi dhe në tragjedi a nuk bëhen shumë veprime e krime pas shpine?
Tek shikoja këtë veprim të kryer në orët e thella të natës, m’u kujtua një barcaletë shkodrane për kohën e monizmit: Shkuan ta arrestonin një qytetar në ora 2 të natës. Polici i tha “në emër të popullit jeni i arrestuar”. Qytetari u përgjigj: “Ç’popull more? Populli po fle, nuk di gjë. Thuaj që jam i arrestuar në emër të partisë”…
Mbrëmë Teatri Kombëtar uli siparin e tij të fundit. Por këtë radhë nuk ishte sipari i skenës që binte. Ishte fasada e teatrit. Pastaj loja tragjike vazhdoi mbi kurrizin e qytetarëve dhe artistëve që gjithësesi e morën vesh e erdhën të përcillnin me dhembje e lotë shembjen e tempullit të artit e të kuturës.
Në vitin 1991 isha në Bari, kur ra zjarri në teatrin “Petruzzelli”, një nga Teatrot më të njohur dhe më të bukur të Italisë. Populli dhe organet shtetërore ndjenë një dhimbje të thellë. Por, pas dhimbjes, filloi një angazhim i madh i popullit, i bashkisë së qytetit dhe i Ministrisë së kulturës, që mblodhën fondet dhe pasojat u zhdukën e teatri u ristrukturua e u kthye në gjendjen që kishte qenë, e në rolin që kishte qenë: Tempull i artit. Por harrova. Jam në Itali e Italia prandaj është vendi me 60 për qind të vlerave kulturore botërore, sepse i dashuron kulturën e artin e i falet tempullit të kulturës.
Tek shikoja djegien e Teatrit Kombëtar më erdhi në mendje një sekuencë e filmit shumë emocionues “Nuovo cinema Paradiso” i regjisorit Giuseppe Tornatore. Një film homazh për kinemanë që ishte pjesë e kujtesës së shoqërisë së qytetit ku ngrihej ajo. Filmi tregon momentin kur kinemaja do të shembej për shkak të vjetërsisë së saj. E në nderim të këtij momenti, karriket e sallës u vunë në shesh, spektatorët u ulën si në ndjekjen e një filmi dhe përcollën me nderim e lotë shembjen e atij institucioni që u kishte dhënë aq kënaqësi e emocione nëpër vite.
Ja ky është interesim e respekt për institucionet kulturore.
Nëse Teatri Kombëtar duhej të shembej për shkak të vjetërsisë së tij, a nuk mund të organizohej një gjë e tillë, me konsensusin e pjesëmarrjen e spektatorëve dhe të artistëve, ku të mbaheshin fjalime kushtuar atij tempulli e të prezantohej projekti i Teatrit të ri që do të ngrihej në vend të tij? Po këtë mund ta bënte vetëm një shtet që e do kulturën dhe artin. E me këtë nuk kishin pse të përziheshin kryeministri, presidenti etj. Mjaftonte të merreshin Ministria e Kulturës dhe Bashkia e Tiranës që do të duhej ta kishin në kompetencë. E ta bënin çdo gjë ditën për diell e jo natën si mafiozët apo njerëzit e krimit të organizuar.
Por shteti ynë ka kohë që nuk mendon për kulturën. Edhe pse kryeministri është një artist që ka lyer pallate edhe në Mantova të Italisë, ai e ka harruar me kohë artin e kuturën. Sepse ka marrë përparësi “kultura” e shkatërrimit dhe drogës, “kultura” e gratacielave, që tashmë në perëndim quhet e kapërcyer në kohë dhe demode, kultura e korrupsionit dhe krimit që e ka kthyer Shqipërinë në një çerdhe të mafias në pushtet.
Opozita sot hiqet sikur derdh lotë. Lulzim Basha flet në publik, duke akuzuar Ramën. Po ky Lul Basha ka qenë disa vjet kryetar bashkie,pikërisht atëherë kur Teatri Kombëtar po jepte shenja degradimi. Pse nuk bëri diçka për këtë tempull të artit, por e la në atë gjendje e sot derdh lotë krokodili?
Autore e këtij krimi ndaj kulturës është e gjithë klasa politike shqiptare, me pozitë dhe opozitë. Ata janë bashkërisht manifaturierët e krimit kundër kulturës, kundër shtetit të së drejtës, kundër ambientit, kundër lirisë dhe demokracisë së vërtetë. Edi Rama në këtë rast ishte thjeshtë autori dhe regjisori më i keq, që shfaqi premierën e dështimit të tij si politikan, si artist e si qytetar.
Sipari i fundit i Teatrit Kombëtar ra. Ministria e kulturës, ose më mirë Ministria e shkulturizimit të vendit, do të duhej të paktën të vinte një fjongo zie në portën e saj.
Ndue Lazri