Archives for May 20, 2020

Nga Enkel Demi

Të djelën, tek po ndiqja protestën pas shembjes së Teatrit u takova me Edmond Budinën. Ishte tejet i hidhëruar, ndërsa i vinte shumë shumë keq që qe larguar para se të ndodhte gjëma.

– Më tha Monika të ikja të flija ndonjë orë, se nuk kishte për të ndodhur gjë. Unë besova dhe ika.

Monika Kryemadhi me gjasë i ka thënë të njëjtën gjë Lulzim Bashës e ndonjë tjetri. Ajo vetë me sa mora vesh u kishte rënë telefonave të shefave të policisë dhe meqë i gjeti në gjumë mendoi pa asnjë prapamendim që nuk do të ndodhte gjë, ndaj do e ketë dhënë këtë këshillë dhe zgjodhi të qëndrojë vetë. Kjo keqardhje do e ketë zënë edhe Lulin, i cili u grind për radhën e dezhurnit pasditen e së djelës me një gazetare.

Por, sa kohë ndoqa protestën kjo “pakujdesi”, kjo “mungesë vigjilence” nga shumë aktivistë komentohej sikur opozita apo Luli i “shiti”, i “preu në besë”. Është mëse normale që njeriu në humbje të këtilla të kërkojë një fajtor. Po ashtu, është mëse e kuptueshme që fajtorin i humburi ta gjej tek një i humbur tjetër. Kjo ngjan sa herë në futboll mundet ekipi yt i zemrës dhe fajin e ka gjyqtari, bastet, historitë konspirative e asaj dorës së padukshme që komandon gjithçka.

Por, ani se data ishte 17 maj nuk kishte kurrfarë marrëveshje, pasi Edi Rama nuk ka patur nevojë për një të këtillë edhe sikur të donte Luli apo ndonjë tjetër. Ai e bëri ndryshe. Për të realizuar ëndërrën e tij kriminale, të cilën e tirrte prej 22 vjetësh, porsi sulltani turk rrethoi kështjellën dhe priti që konturanët t’i lëshonte ora biologjike. Mos në orën 03.00 në 05.00, të nesërmën, dikur krerët opozitarë do të shkonin në shtëpi, se do kishin nevojë qoftë për të shkuar në tualet a për të ngrënë një çapë bukë. Sak atëherë ai do sulej.

Kam bindjen që në prishjen e Teatrit opozita është dorëjashtë, por kjo nuk e justifikon atë që tani mos të marrë përgjegjësitë e saj e të jetë e mefshtë, si dhe po sillet. Përbetimet e saj me “vijë të kuqe”, me “kalim mbi trupat tanë”, me “ta ha veshin” nuk frymëzojnë askënd. Të njëjta përbetime të tipit “serumin e fundit” gjatë grevës së urisë së socialistëve, “drejtësi për 21 janarin dhe përgjegjësit në burg” nuk frymëzuan as kur i bëri Edi Rama dikur. Ja ku jemi sot!

Por tani, nëse opozita kërkon të ndryshojë situatën dhe të shfrytëzojë mërinë e akumuluar si në një tenxhere me presion duhet të veprojë krejt ndryshe.

E para, shumë mirë që mbështet protestën e Teatrit, por as Lulzim Basha, as Sali Berisha, as Shpëtim Idrizi, as kushdo tjetër nga drejtuesit e opozitës nuk janë dëgjues në tubime. Opozita ka për mision të udhëheqë mërinë, njerëzit, karizmën të ligjërojë, të veprojë, të çlirojë edhe instiktet njerëzore, sepse vetëm kështu trysninë e përcjell nga tenxehrja e vet, tek frika sa një ari e qeverisë.

E dyta, opozita nuk ka më çfarë të konstatojë, sepse nuk është redaksi gazete. I ka thënë të gjitha dhe i ka faktuar bukur fort me krim të organizuar, me vjedhje votash, narkotrafik, koncesione, oligarki. Tani opozita merr hunjtë e protestës, u var nga një flamur inati dhe godet me sa i ha krahu gardhin e qeverisë.

E treta, opozita nuk ka pse thotë që ne nuk duam të marrim pushtetin. Jo more, ata duan ta marrin pushtetin, sepse mbështetësit e tyre atë duan, sepse atyre që ua ka sjellë qeveria në majë të hundës këtë duan.

E katërta, opozita boll çau dërrasa me dërgata ambasadorësh që kafen e mëngjesit e pijnë te Luli dhe për drekë shkojnë te sundimtari. Shpallet agjenda dhe nis rrugëtimi i përmbysjes së pushtetit. Faktori i huaj do jetë serioz me opozitën, kur ta shohë si partner të mundshëm në të nesërmen qeverisëse dhe fillon e të rreh krahët që para zgjedhjeve. Sa kohë e mbajnë urtë e butë e plot tigani për opozitën rrëfejnë barcaleta te Rogneri.

E pesta, kryetari i opozitës del në rrugë, qoftë dhe tek pullë. Kërcen mbi një podium dhe flet. Mbledh turmat dhe i instalon në bulevard. Nuk këndon më himnin në mbyllje, sepse nuk ka mbyllje. Koha për ndryshim fillon, kur opozita ndryshon nga OJF në lëvizje politike.

Nëse duhet një argument i qëndrueshëm për këto që parashkruajta mjafton të vëzhgosh sjelljen e Edi Ramës. Pak orë pas prishjes ishte i menderosur nga frika. Ja la bashkisë kopilin në derë. “Nuk e prisha unë Teatrin!”- tha. Pasi pa reagimin “mbështetës” të opozitës, bëri trimin. Tha që “druri ka dalë nga xheneti”, pra nga Shtëpia e Bardhë. Madje, u qa se po të ishte në vend të Lulzim Bashës do të ishte më kritik. Është gati ta bëjë vetë dhe opozitarin, kaq çakërqejf e kemi, kur sheh opozitën që mblidhet me orë tek selia blu dhe artikulon gjysma aksionesh me ton kanosës.

Nuk ka më nevojë as të shash, as t’i gafurresh qeverisë dhe sundimtarit. Dil në rrugë dhe nëse nuk të përkrahin, nuk ta varin, atëherë ikën i qetë në shtëpi, se punën tënde e bëre dhe qenkan shqiptarët dele, sepse duan diktatin. Por, kurrë nuk mund të jetë opozita, dele, dhi, cjap, kec, gjedh.

Nga : Adrian Paci

Profesori i parë që më ka folur kundër komunizmit ka qenë Edi Rama.

Duke ardhur nga një qytet i dhunuar keqas në vitet e rregjimit, isha mësuar me përshpëritjet nën zë apo në rrethe intime, por kurrë nuk kisha hasur një figurë që, e mveshur me petkun dhe autoritetin e mësuesit të artikulonte aq hapur mendimin ndryshe.

Lidhja ime me Edi Ramën i ka rrënjët tek ky frymëzim antikonformist, tek guximi i fjalës, por edhe i veprimit qysh në protestat e para në Institutin e Arteve deri te lëvizja studentore.

Shumë vite na ndajnë nga ajo kohë e shumë gjëra kanë ndodhur në jetët e seicilit prej nesh. Ka patur momente afrimi e momente largimi, ka patur indiferencë, entuziazëm e shpresë siç ka patur dyshime e mospajtime në distancë.

Kjo ngjan si një histori e rëndomtë marrëdhënieje mes një ish studenti e një ish profesori, por ja që ish profesori ka ngjitur shkallët e pushtetit e sot është kryeministri i Shqipërisë e pikërisht sot ka konsumuar një akt brutal e të pabesë: ka shembur godinën e Teatrit Kombëtar e ka dhunuar njerëzit që për më shumë se dy vite i kishin dalë në mbrojtje. Në fakt kjo është vetëm pika që bëri të derdhet vazoja.

Atëherë në djall ish profesori me gjithë kujtimet e shkollës.

Edi Rama është sot  fytyra e dhunshme e pushtetit.

Është i pushtetshmi që nëpërkëmb të ndryshmin e manipulon të dobëtin.

Është pazarxhiu që tregton me të mirën publike.

Është gaztori që tallet mbi viktimën që sapo ka dhunuar.

Është artisti, ah po artisti. Këtu më duhet më shumë se një rrjesht.

Edi Rama pa dyshim ka lënë gjurmë në artin shqiptar. Nuk është artisti i dështuar që  etiketojnë shpesh herë kundërshtarët e tij. Pa dyshim është ndër ato që rinovuan elementët e shprehjes artistike në vitet 90.

Është ndër ata që krijuan modelin e artistit të angazhuar e antagonist me pushtetin. Pa dyshim ka edhe kontributin e vet në hapjen e skenës së mbyllur shqiptare ndaj dialogut me artin bashkëkohor ndërkombëtar si kur ishte ministër kulture apo edhe kur u zgjodh kryetar bashkie në Tiranë.

Por pikërisht atëherë zë fill tek ai edhe fara e një arti që bëhet spektakël i pushtetit dhe i një pushteti që manipulon artin.

Me intensitet të ndyshëm, por gjithmonë e më tepër, në këto vitet e fundit, pushteti dhe estetika e pushtetit janë ndërthurur në një simbiozë sa problematike aq edhe të frikshme.

Estetika si dukje, si fasadë e zbukuruar, si shkëlqim i jashtëm i një të brendshmeje që kalbet nga e pavërteta, brutaliteti dhe vulgariteti është sot vepra më evidente e politikanit-artist Edi Rama.

Nuk është Edi Rama artisti i vizatimeve surreale me ngjyra në dokumente zyrtare, apo i qeramikave të abstraguara, por Edi Rama videoartisti i videove marramëndëse me dron për propagandë në facebook, manipuluesi i portreteve të vogëlushëve të vuajtur që presin udhëheqësin t’i bëjë me shtëpi, regjisori i selfie-reality-show që rreshton në skenë figurantët për të luajtur spektaklin e tij të pushtetit, por edhe me keq, projektuesi i një shoqërie ku elementet përbërës janë si ngjyrat në tavolocën e piktorit që, nën vizionin e trillit të tij, vendos si t’i shpërndajë, kur t’i ekzaltojë e kur t’i fshijë mbi telajon e realitetit ku vepron.

Ky është artisti i banalitetit uluritës por edhe i një derive të rrezikshme për demokracinë e brishtë shqiptare që duhet ta njohin e, nëse duan, ta ekpozojnë galeritë dhe bienalet e artit nëpër botë, por që për fat të keq, e konsumojnë vetëm qytetarët shqiptarë, ata qytetarë të cilëve ai u shitet si udhëheqës, si kujdestar i trupit dhe i shpirtit, si baba që në fund të fundit i rreh se i do.

Ish profesori dhe artisti Edi Rama ka një vend tashmë në memorien time e aty besoj do të rrijë gjatë.

I pushtetshmi ekstravagant Edi Rama ka sot një kundërrshtar publik me shumë.

Blog Autor: Ela Wamsler

“Jo teatrin, keni shembur vetveten“ shkruante një parullë në protestën e mbajtur dje në Prishtinë.

Teatri Kombëtar u shemb me gjithë protestat, pankartat, thirrjet, apelin mediatik, shkrimet, intervistat e njerëzve të fushës së artit, qytetarëve të thjeshtë, intelektualëve apo tiranasve në mbrojtje të monumentit, që ishte pjesë historike e kryeqytetit.

Ishte dhe s’është më.

Një copëz Tiranë, një copëz Shqipërie. Teatri i vjetër, i lodhur nga vitet dhe historia që mbartte mbi supe, ishte gjithsesi i dashur për mijëra protestues dhe për qindra mijëra që kanë parë shfaqje aty ndër vite.

I ftohtë në dimër, i parehatshëm, por kaq i bukur në brendi. Magjinë ia shtonte skena dhe zërat e atyre që interpretuan në të. Zëra që dje dhanë grahmat e fundit. Kur ndërtesa dha shpirt, bashkë me të dhanë lamtumirën edhe kujtimet në përfytyrimin tonë.

Copëzat e skenave të luajtura nga aktorët, bisedat me regjisorët dhe të tjerë nga stafi i realizimit, buzëqeshja mikpritëse e grave të sportelit dhe ato në sallë, që të ndihmonin me gjetjen e vendit të biletës, audio në sfond që na kujtonte të fiknim celularët, pastaj perdja që hapej, llozha që të jepte një pamje si në pëllëmbë të dorës, me prozhektorët po aty, në cep që ndriçonin skenën e vogël, por të bukur, dyert anësore drejt daljes, oborri përpara teatrit dhe bisedat pas shfaqjes, holli i teatrit mbushur me foto nga shfaqjet ndër vite…

Ishte një teatër që mbolli në zemrat tona dashurinë për artin skenik, teatri ynë i parë kombëtar. Modest, por i qëndrueshëm në kohë, në tërmete dhe në basardimet që iu bënë në vite… edhe atëherë kur u ndërtua një bilardo e lloto sporti në katin e parë në hyrje të teatrit, një turp që i detyroi të tërhiqen drejtuesit e dikurshëm.

Teatri kishte degraduar, sepse nuk u investua. Artistët e teatrit (dhe kinemasë) po vdisnin një e nga një dhe askush nuk u kujtua që të investohej në skenën e vjetër qoftë edhe për kujtimin e tyre. Gjithçka që përfshihej në fonde shkonte për shfaqjet, posterat, marketingun minimal në televizione.

Po ndërtesa?

“Është e vjetër, nuk ia vlen“ mendonin drejtuesit njëri pas tjetrit. Ai u vjetërua edhe më shumë nga neglizhenca, sikurse një grua e bukur që lihet pas dore dhe shfaq rrudhat e plakjes një e nga një…

Situata të njëjta, standarde të ndryshme

Edhe godina e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit kishte degraduar, po u vendos të bëhej rikonstruksion i saj. Edhe Muzeu Historik Kombëtar është godinë e vjetër, por ka vlera si fasada (komuniste, siç e quajnë lart) ashtu edhe brendia.

Edhe Biblioteka Kombëtare që është lënë pas dore pa një investim të rëndësishëm, vetëm me arnime të pjesshme bërë ndër vite, shpesh për show dhe jo për respekt ndaj krijimtarisë që ruhet në ato rafte.

Edhe Akademia e Arteve është e vjetër sa s’ka më, por nuk është investuar. Vazhdon të ketë një sallë të vjetër, ku karriget janë të shqyera, por prapë ka publik, sepse arti ka nevojë për skenë. Do ta shembin Akademinë, Muzeun, Bibliotekën, ngaqë janë të vjetra?

Ku ndalet fadroma, mund ta thojë njeri? Nëse pushteti shpik ligje për të përligjur veprimet e veta antiligjore dhe injoron zërat kundër me kokëfortësi, atëherë një rast siç ishte teatri mund të bëhet precedent për raste të tjera, në godinat e gjithë bulevardit, që përbëjnë korpusin e godinave të arkitekturës italiane dhe që konturon kaq bukur qendrën e kryeqytetit tonë. Sepse kjo është, në fakt, pjesa më e bukur e Tiranës.

E vërteta është se ne si popull e respektojmë pak artin. Disa e duan me shpirt dhe sakrifikojnë për të, por masa e popullsisë e sheh çdo çështje të lidhur me artin si çështje qejfi. “E mo, se art është” është shprehja që tregon mentalitet mediokër dhe banal në çdo nivel, si poshtë në popull edhe lart në vendimmarrje.

Nuk është vetëm art, është edukim, është kulturë, është ndriçim. Pa art, do thaheshim shpirtërisht. Pa artistët, jeta do të ishte pa ngjyra. Mbi të gjitha, godinat e artit nuk janë thjesht mure, ngrehina apo si të doni quajini.

Ato janë struktura dhe arkitektura të një dore arkitekti, të një inxhinjeri dhe grupi teknikësh, janë rezultat i një pune intelektuale dhe të lodhshme, përpos përgjegjësisë që garanton ndërtuesi me firmën e tij në projekt.

Ndaj të zhvlerësosh punën e dikujt, duke e hedhur poshtë kaq lehtësisht, të shembësh dhe ndryshosh godina pa respektuar linjën e fasadës së qendrës së një kryeqyteti, është vetëm njëra nga dy gjërat: ligësi ose injorancë.

Pak historik

Sipas Wikipedia, ndërtesa e teatrit është një godinë futuriste e realizuar nga inxhinieri dhe arkitekti italian Giulio Berté, projekt i vitit 1939. U porosit nga Mbretëria Shqiptare në bazë të marrëveshjes italo-shqiptare të janarit të 1938, në kuadër të planit rregullues të qendrës së Tiranës.

Aty u vendos rrethi italo- shqiptar “Scanderbeg”, si qendër kulturore, artistike, sportive dhe argëtuese, e ndërtuar nga firma “Pater”. Sipërfaqja tokës së dhënë për projektin e teatrit përfshinte 13 mijë m2, prej të cilave 7 mijë m2 mbulohen nga godina brenda së cilës ishte biblioteka, zyra e informacionit, zyra e përkthimit letrar, etj.

Funksionet kulturore dhe sportive godina vazhdoi t’i ushtronte për disa kohë. Pas kapitullimit italian, ndërtesa ndërroi emër dhe u quajt Kinema “Kosova”. Në vitin 1945 iu bë edhe ndryshimi i fundit, duke u shndërruar në Teatër Popullor, më pas Kombëtar.

Aktorët e parë të Teatrit profesionist ishin Mihal Popi, Gjon Karma, Mihal Stefa, Ndrek Shkjezi, Liza Vorfi, Behije Çela, Ndoc Meshkalla, Hasan Reçi. Me vonë erdhën nga lëvizja amatore emra shumë të njohur, si Marie Logoreci, Prokop Mima, Sandër Prosi, Sulejman Pitarka, Pjetër Gjoka, Loro Kovaçi, Besa Imami, Violeta Manushi, Pandi Stillu.

Shfaqja e parë në skenë është realizuar në vitin 1945 nga regjisori Sokrat Mio. Në këtë skenë janë luajtur kryeveprat botërore nga regjisorët më të mirë të historisë së artit në Shqipëri, nga aktorët më në zë, disa prej të cilëve nuk jetojnë më, por janë gdhendur në memorien kolektive si pjesë e kësaj ndërtese.

Shkatërrimi si deja-vu

Një kujtesë normale e fakteve na kthen pas në kohën kur disa objekte dhe mjedise publike janë bërë pre e ndryshimeve të qeverisjeve apo e përplasjeve mes qeverisjes qendrore dhe asaj lokale.

Që nga Sheshi Skënderbej që disa vite më parë mori një formw qesharake kur u restaurua pjesërisht, rrethrrotullimi i Zogut të Zi njëherë me mbikalim e pastaj u shkatërrua dhe u bë rrethrrotullim, statuja e Nënë Terezës që shëtiste midis Korpusit Universitar dhe Aeroportit Nën Tereza, kompleksi i Kolonave përballë Akademisë së Arteve që njëherë u bë pjesë e lokaleve masive, pastaj pjesë e një parkingu publik, e së fundmi Stadiumi, i cili u rindërtua duke humbur shumë nga vlerat e tij, jo vetëm pistën me standarde olimpike, por edhe arkitekturën me shkallë nga jashtë etj…

Shumëçka kemi në kryeqytet sot ka kaluar nëpër ndryshime që s’kanë respektuar origjinalin në strukturë dhe vetë historinë e tyre. Por nuk është çështja që mjediset dhe objektet publike janë shndërruar në sheshe betejash të pseudo- gladiatorëve të pushtetit, problemi qëndron edhe tek fondet (madje qëllimi janë vetëm fondet!).

Sa herë bëhen dhe zhbëhen investimet, humbasin mijëra euro para publike, që vijnë nga buxheti i shtetit apo borxhet e jashtme, që po të investoheshin me kujdes do kishin zënë kushedi sa “vrima” mangësish në sistemin e shëndetësisë, arsimit etj. Sepse për të qenë një vend kaq i vogël, jemi vërtetë shumë të komplikuar kur vjen puna tek menaxhimi i duhur i parave.

Po kur vjen çështja tek arti, gjërat bëhen më delikate vetvetiu. Aty janë të ndërthurura ndjenjat kolektive, nuk është më thjesht një çështje tenderash. Çdo gjë që ka lidhje me artin ka nevojë për dashuri dhe kujdes që të rezistojë në kohë.

Ndaj askush nuk na garanton që teatri i ri që do të ndërtohet do të jetë më i sigurt, më i mirë, më i qëndrueshëm në kohë. Mbase një qeveri tjetër do të vijë me mendime të reja, për ta shembur atë dhe për të ndërtuar një tjetër, edhe më modern, mundësisht me dy qendra tregtare në të, jo vetëm një.

E po të vazhdohej kështu, butaforia do të ishte fatale. Ata po fshijnë memorien për hatër të fitimeve, po shkelin çdo normë, të shkruar dhe jo të shkruar, pra morale, në emër të fitimit. Edhe sa kohë do të lejojmë të nëpërkëmbet arti dhe historia?

Mos vallë duhet të shembim Mangalemin dhe Goricën, se janë me shtëpi shumë të vjetra apo Gjirokastrën, sepse teknologjia e ndërtimit ofron sot materiale më të mira se guri që ato kanë në çati?!

Jo çdo fasadë prej xhami dhe betoni, sado e bukur të jetë, është më mirë se godina që ajo zëvendëson. Kryeqytetet e botës perëndimore, tek e cila aspirojmë të shkojmë, si Roma, Parisi e Berlini, kanë akoma godina mesjetare apo edhe me dëmtime nga luftërat, që janë ruajtur posaçërisht si pjesë e memories kolektive. Mos vallë s’kanë fonde shtetet t’i restaurojnë apo rindërtojnë ato?…

BURIMI : HASHTAG.AL

Nga Jonila Godole

Përmes të tjerash sot ra edhe maska e qeverisë në lidhje me Covid-19!
Dy muaj kufizime dhe izolim ekstrem në emër të “dashurisë” dhe “kujdesit” ndaj popullit para “armikut të padukshëm” Corona u bë zero duke dërguar mijëra forca policie të ndeshen me një grup aktivistësh në Teatrin Kombëtar, dhe duke provokuar pastaj mbledhjen e qindra protestuesve në një hapësirë të ngushtë para Galerisë Kombëtare.
Ky shqetësim u nda edhe nga ambasadori gjerman Peter Zingraf në reagimin e tij për shembjen e Teatrit gjatë pandemisë “duke qenë se grumbullimet e njerëzve të ndodhura deri tani dhe ato të pritshme mund të sjellin hapa pas”.
Me anë të këtij akti, qeveria tregoi se gjithë masat e marra dy muajt e fundit kanë qenë thjesht një alibi.

Ato nuk kane pasur si synim mbrojtjen e shqiptarëve nga virusi, por shfrytëzimin e pandemisë për të çuar deri në fund planin antidemokratik dhe të jashtëligjshëm të shembjes së TK, mundësisht natën, në mënyrë që ditën të kishin kohë për ta qarë!

Studiuesi Auron Tare, njëkohësisht anëtar i këshillit shkencor të UNESCO-s, thotë se do të dëshironte që të merrte pjesë në protestën për shembjen e Teatrit Kombëtar.

Megjithatë, ai thotë se pjesëmarrja e opozitës ka bërë që të hezitojë të ndërmarrë një hap të tillë.

Ai thotë gjithashtu se edhe persona të tjerë që duan teatrin nuk marrin pjesë në protestë për të njëjtën arsye.

“Unë kam qenë për ruajtjen e teatrit si një vlerë të rëndësishme edhe e trashgimisë të epokës fashiste në Shqipëri. Kushdo që ka lindur dhe është rritur në këtë qytet ka kontaktin emocional. Në kohën e rinisë tonë, Teatri ishte një çështje e rëndësishme kulturore, sociale, etj.Unë nuk do të shkoj në protestë, sepse kam parë që çështja e teatrit është bërë thellësisht politike. Njerëz pa kauzë. Kjo ja heq vlerën debatit.

Sepse po të shikosh, të dy liderët e opozitës kanë qenë 10 vite në pushtet, nuk kanë bërë asgjë për teatrin, as për aktorët, as për godinën, nuk kanë bërë asgjë fare. Pardje nuk e patë si u rrahën ato njerëzit atje. Edhe shumë njerëz që unë njoh, njerëz të mirë, e donin teatrin dhe e duan, që jam i sigurt që do të dilnin atje. Në momentin që shikojnë që e gjithë kauza e teatrit po bëhet teatër, nuk shkon njeri.

Nuk shkojnë sepse nuk e ndjejnë veten të përfaqësuar. Çdo gjë në jetë është politikë. Por unë mendoj që nuk dal dot në një çështje politike, sepse nuk e shikoj që politika ka qenë e ndershme me teatrin. Ato që qëndruan dhe bënë atë pjesën e rezistencës, ato kanë respektin e shumë njerëzve, por jo pjesën e politikës”, u shpreh Auron Tare