Nga Erald Kapri

Kompleksi i rrethit shqiptaro-italian Skënderbeg, më pas i njohur si Teatri Kombëtar, është i lidhur simbolikisht dhe thelbësisht me historinë e shtetforimit të shqiptarëve.

Ndërtimi i këtij kompleksi futurist shënoi institucionalizimin e kulturës në Shqipëri.

Me hedhjen e  themeleve të tij, në janar 1938, parlamenti shqiptar i Mbretërisë miratoi të parin ligj mbi kinemanë dhe teatrin në Shqipëri, si edhe të parin Institut të Studimeve Shqiptare.

Përtej rëndësisë kulturore, prapaskenat për ndërtimin e tij do të shënonin fundin e një epoke të rëndësishme, atë të viteve të arta 1930-të. Shembja e tij sot mund të jetë preludi i një epoke tjetër për shqiptarët.

Historia nis në viti 1937, vit vendimtar për mbretëtimin e Mbretit Zog.

Monarku festoi me pompozitet 25-vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë. Por ujërat e marrëdhënieve me italianët, shpesh më dallgë të shumta, ishin në prag të një shtrëngate të re. Ardhja e dhëndrit të Musolinit, Kontit Galeaco Çiano, në krye të politikës së jashtme italiane do ndryshonte edhe rrymën ndaj Zogut.

I vetëdijshëm ndaj këtyre ndryshimeve në Itali dhe afrimit të saj me Jugosllavinë, Zogu reagoi duke formuar një qeveri më pro italiane, pas rrëzimit të kabinetit të Mehdi Frashërit.

Ndërkohë, italianët ishin investuar fort në dy drejtime në politikën e tyre me Shqipërinë—të martonin Zogun me një fisnike italiane dhe të realizonin bashkimin doganor mes dy vendeve, çfarë do t’u jepte atyre kontrollin mbi ekonominë shqiptare.

Italianët ishin aq këmbëngulës sa në hije ata prishën disa fejesa të mundshme të Zogut me fisnike të huaja.

Në vitin 1937, diplomatët britanikë në Romë zbuluan se njerëzit e Zogut kishin muaj që negocionin me një konteshë hungareze për ta bindur të bëhej mbretëresha e Shqiptarëve. Sapo italianët mësuan negociatat, angazhuan disa nga fisnikët e tyre që ia dolën të prishin përkohësisht planin e Zogut.

Ndërkaq, ministri shqiptar i ekonomisë Terenc Toçi i dorëzoi parlamentit shqiptar një projekligj për unifikim tarifash doganore me Italinë. Projekligji bënte pothuaj të pamundur tregtinë me vendet e tjera dhe deputetët shqiptarë e refuzuan.

Si rezultat i këtyre zhvillimeve, fundi i vitit 1937 i gjeti marrëdhëniet mes dy vendeve dukshëm të acaruara.

Të mësuar me kokëfortësinë e Zogut, italianët iu kthyen politikës së joshjes ndaj monarkut shqiptar. Atij iu propozua nga Jakomoni një plan për investime të mëdha në arsim, kaq shumë të munguara.

Mes investimeve të premtuara ishin një godinë e re për Liceun Francez të Korcës, që do të quhej Liceu Shqiptar, disa shkolla profesionale, bazë materiale e shkencore, fonde për paga mësuesish dhe ndërtimi i një biblioteke të madhe në Tiranë.

Mbretit iu sigurua, gjithashtu, financimi i plotë i pallatit të ri mbretëror, ndërsa në Durrës italianët sollën një jaht për përdorim personal të tij.

Italianët besuan se me këtë qasje të re qëlluan në shenjë dhe për t’i bërë përshtypje edhe më të madhe Zogut, nën kujdesin personal të ministrit të Jashtëm Çiano nisën punimet e kompleksit të Rrethit Italo-Shqiptar “Skënderbeg”.

Kësaj nisme për ndërtimin e qendrës më të madhe e të vetme kulturore në Shqipëri, parlamenti shqiptar iu përgjigj me miratimin e ligjit të parë kulturor shqiptar, “Mbi Kinema dhe Thearo”, i cili rregullonte dhe institucionalizonte jetën artistike në vend përmes administratorëve dhe bordeve kulturore.

Por pa u hapur mirë themelet e kompleksit kulturor, Mbreti Zog bëri publike fejesën me konteshën hungareze Geraldinë Apony, e cila kishte qenë e ftuara e tij në ballon e fundvitit.

Ndërkohë, një projektligj për tregtinë e jashtme i sponsorizuar nga italianët u bllokua sërish në parlament.

Të dyja, lëvizje tipike të Zogut pasi kishte përfituar ndërtimin e kompleksit dhe angazhimin e pakthyeshëm të italianëve për investimet e tjera të premtuara.

Por lëvizjet e Zogut, i acaruan italianët, të cilët u gjendën edhe para një zhvillimi të papritur ndërkombëtar, bashkimi i Gjermanisë me Austrinë. Investimi i madh prej dy dekadash për të kthyer Shqipërinë në “tokë” italiane po rrezikoj nga Hitleri që besohej e do shtrinte influencën mbi ish-perandorinë Austro-Hungareze dhe për rrjedhojë edhe mbi mbretin kokëfortë shqiptar.

Për këtë arsye Konti Çiano vendosi të përballej direkt me Zogun—ai pranoi të ishte dëshmitari i Mbretit Zog në martesën me Geraldinën. Gjatë dasmës, Çano u ndie i fyer nga motrat e Zogut, të cilat i vunë në dukje se vëllai i tyre nuk u martua me ndonjë çupëlinë italiane.

Për më tepër, hegjemonia austriake e manifestuar dukshëm e hijshëm në shijet e Mbretit Zog, lirshmëria e motrave të Zogut në përballjen me të dhe mundësia e rivendosjes së ndikimit austriak në Ballkan përmes gjermanëve e “tërbuan” Çianon.

Një ditë pas martesës, Çiano këmbënguli për një takim me Mbretin Zog, i cili edhe pse në muaj mjalti, e priti ministrin e jashtëm italian në vilën e pushimit në Durrës.

Takimi vetëm sa i shtoi dyshimet e ministrit. Investimi 20-vjeçar italian në Shqipëri i dukej se po shkonte dëm. Në ditarin e tij, Çano shënoi se po largohej nga Shqipëria me bindjen se tani duhej “një zgjidhje radikale për Shqipërinë”.

Me të mbërritur në Romë, takimin e parë ai e zhvilloi me Benito Musolinin. Çiano i dha përshtypjet e tij dhe kërkoi ndryshim total të politikës ndaj Shqipërisë, duke ofruar si opsion edhe luftën.

Me bashkimin e Austrisë me Gjermaninë, Çiano besonte se penetrimi gjerman në Ballkan do të ishte çështje kohe, e madje besonte se ky penetrim në Shqipëri kishte nisur me dhuratën më të veçantë në dasmën e Zogut, një mercedes mbresëlënës, që diktatori gjerman Adolf Hitler ia bëri Zogut.

Çiano i la në dorë Musolinit një copë bakri, të zbuluar së fundmi nga gërmimet në Lezhë, duke i thënë: “Ja fiqtë e Kartagjenës”, një metaforë nga Roma e lashtë për të treguar sa afër ishte armiku.

Nga ana tjetër, dhëndri i Musolinit s’e honepste dot faktin që Zogu fliste gjermanisht, porosiste kostumet në Vjenë e rrethohej nga mobilie vjeneze.

Pak ditë pas takimit kthimit nga Tirana, Çiano hartoi një memorandum formal në të cilin kërkonte aneksimin e plotë të Shqipërisë.

Pjesa tjetër e historisë është e njohur. Fashistët italianë pushtuan Shqipërinë në 7 prill 1939.

Zogu u largua nga Shqipëria pa e parë të përfunduar kompleksin e Rrethit Italo-Shqiptar Skënderbeg dhe as Pallatin e ri Mbretëror, të realizuar nga i njëjti arkitekt.

Mbarimi i ndërtimit të të parit teatër bashkëkohor në Shqipëri erdhi bashkë me mbarimin e epokës së mbretërimit të Zogut në Shqipëri.

BURIMI : EXIT.AL

Një telegram publik Ambasadores Kim!

Znj. Ambasadore para se të shkruaja këtë mesazh publik adresuar Juve në mënyrë direkte, natyrisht që kisha disa dilema, duke patur parasysh limitet që lejon komunikimi dhe gjuha diplomatike. Edhe pse keni pak kohë si ambasadore në Shqipëri, besoj se tanimë e keni kuptuar nivelin parapolitik që kanë njerëzit amatorë, që ushtrojnë politikën si profesionistë në Shqipëri.

Kjo për faktin e thjeshtë, ku sikurse keni konstantuar dhe tani jeni duke provuar në misionin tuaj, se është e pamundur që politika e këtushme, të zgjidhë mosmarrëveshjet që ka, sidomos për çështje madhore pa ndërmjetësim ndërkombëtar.

Madje duhet të keni dëgjuar që shpesh kërkohet edhe hetim ndërkombëtar. Një kërkesë e tillë është artikuluar së fundi edhe nga Presidenti i Republikës Z. Ilir Meta për çështjen e shembjes së godinës së Teatrit Kombëtar. Kjo palë e ndërmjetme është edhe dëshmitare sesi politikanët “ar-miq”, telendisin njëri tjetrin dhe aferat e tyre korruptive politike dhe ekonomike, duke harruar se me këtë sjellje jo vetëm ulin dinjitetin personal dhe profesional si politikanë, por ulin edhe dinjitetin e shtetit.

Fjala vjen a nuk ju duket paradoksale, gati gati edhe ironike, që ne kemi kryesimin e radhës së Presidencës së OSBE-së dhe ndërkohë nuk negociojmë e nuk biem dot dakord, as për reformën bazike të demokracisë, sikurse është ajo zgjedhore?! E kjo është vetëm një nga shumë paradokset dhe pasojat ironike që ka prodhuar kjo klasë politike. Por për fat, Juve dhe çdo diplomat, institucion ndërkombëtar apo shtet, gjithnjë në qëndrimet e mbajtura ka veçuar Popullin Shqiptar nga politika që e përfaqëson, çka na lë të kuptojmë se bëni diferencën mes politikanëve dhe popullit edhe pse ata flasin gjithnjë dhe vetëm në emër të popullit.

Rastet e dy reformave më të rëndësishme të vendit, sikurse është ajo në drejtësi dhe ajo zgjedhore e dëshmojnë këtë. Tani pas takimeve që kryeni me ta, paramendoj se ju duken të gjithë edhe djaj, edhe engjëj njëkohësisht, edhe shumë të vërtetë edhe shumë mashtrues.

Për ne vendorët, kjo është një histori e njohur, madje e dalë boje (thënë shqiptarçe) sepse e dimë se tjetër gjë ata predikojnë, tjetër mendojnë dhe ndryshe veprojnë në realitet. Tanimë besoj se edhe Juve jeni koshiente për këtë, por edhe nëse nuk jeni me siguri do të bëheni së shpejti. Përsa më sipër, po Ju ftoj të gjeni rastin dhe mundësinë të flisni hapur për popullin shqiptar pa “interpretues politikë” të cilët i përkthejnë qëndrimet tuaja sipas interesave personale.

Njerëzve iu ka sosur durimi për politikën. Ky është një vend i vogël dhe pak a shumë natyra e njerëzve është shumë këmbyese në komunikim dhe shumë gjëra mësohen e dihen. Ndaj neveria publike ka arritur kulmin se hajduti thotë kapeni hajdutin, dhunuesi kërkon ndëshkimin e dhunës e kështu me rradhë. Dhe të gjitha këto dilema, që ndoshta janë edhe spekulime e të pavërteta do të duhej të merrnin një përgjigje.

Meqë institucionet dhe njerëzit që merren me politikë nuk kanë besueshmëri në tërësi, por edhe besueshmëri të ndërsjelltë, Ju lutem a mund të gjeni një mundësi të përshtatshme për t’i thënë popullit shqiptar konkretisht:

1) Kush janë ata që po bllokojnë reformën në drejtësi?

2) Kush kërkon që ajo të dështojë? Cilët persona, institucione apo grupime kërkojnë të kapin, ndikojnë ose influencojnë institucionet e reja të drejtësisë në Shqipëri?

3) Përse SPAK-u një strukturë e ngritur posaçërisht për hetimin dhe dërgimin para drejtësisë të zyrtarëve dhe ish-zyrtarëve të lartë të shtetit nuk po vepron ende sipas qëllimit dhe misionit për të cilin u ideua, projektua dhe funksionon duke patur parasysh që Reforma në Drejtësi përveç interesit të drejtpërdrejtë politik edhe është financuar nga Qeveria e SHBA?

4) Populli Shqiptar ka humbur besimin për rezultatetet e premtuara të Reformës në Drejtësi dhe këtë e tregojë sondimet publike. Po Juve personalisht dhe Ambasada e SHBA, vazhdoni të jeni optimistë se korrupsioni i nivelit të lartë në Shqipëri do të goditet dhe mbi ç’baza?

5) Keni juve një ide konkrete se kur do të shohin shqiptarët “Peshqit e Mëdhenj”, sikurse I cilësoi paraardhësi Juaj, Ambasadori Lu, politikanët e korruptuar para drejtësisë?

Për përgjigjet e këtyre pyetjeve ka nevojë Populli Shqiptar Znj. Ambasadore, në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe pa interpretues të ndërmjetëm, të cilët fshihen pas nocioneve tuaja diplomatike kur ju takojnë. Juve jeni akoma një burim shumë i besueshëm dhe ky besim do të rritej edhe më tej nëse vërtetë Juve Znj. Ambasadore do t’i flisni direkt popullit shqiptar.

Me respekt,

Denis DYRNJAJA
Gazetar

BURIMI : PERQASJE.COM

Nga Ilmi Rehova

Ambasadorja amerikane ka postuar dje në rrjetet sociale një mesazh të pazakontë, si për nga toni ashtu edhe përmbatja në formë kodi të padeshifrueshëm lehtësisht. Mesazhi i saj ishte:

“Shpresoj që fjalët për një marrëveshje prapa krahëve për të vrarë reformën në drejtësi në Shqipëri të mos jenë të vërteta. Reforma është e dhimbshme, e ngadaltë & jo perfekte por është e nevojshme, po bën përparim & duhet të vazhdojë.”

Pas mesazhit filluan spekullimet se kundër kujt ishte drejtuar mesazhi? Kush ishin ata që kishin bërë marrëveshje kundër reformës? Rama dhe Basha, Rama dhe Meta, Basha dhe Meta? Çfarë veprimesh parashikonte komploti për ta vrarë reformën?

Më vonë mbasdite, ishte Ambasadori i BE-së Soreca që shprehu edhe ai shqetësimin për dëmtimin e reformës.

Ndërkohë Rama, Basha, Meta u ngutën secili të komentonin deklaratën, secili duke lënë të nënkuptohet se ai ishte në anën e reformës në drejtësi dhe shenjestra e Ambasadores ishte kundërshtari politik.

Këto deklarata shtuan edhe më shumë ngatërrimin e opinionit publik.

Burime diplomatike u shprehën për Exit News se problemi që aludoi ambasadorja amerikane është krejtësisht diku tjetër dhe ka të bëjë me një zhvillim të papritur që rrezikon vërtetë të kthejë mbrapa disa nga proceset dhe përparimin formal të reformës.

Luan Daci anëtar i Kolegjit të Posaçëm të Apelimit (KPA), shkalla e apelimit e procesit të vetingut, është marrë i pandehur nga SPAK për fallsifikim dokumentash: Daci ka qenë i shkarkuar nga organet e drejtësisë në vitin 1997 për shkelje të ligjit, fakt të cilin ai e ka fshehur nga aplikimi për anëtar të komisionit të vetingut.

Fshehja përbën jo vetëm vepër penale në vetvete, por, gjithashtu, e bën Dacin ligjërisht të papërshtatshëm për të kryer funksionin e anëtarit të insititucionit të vetingut.

Edhe pse Daci është akuzuar që një vit më parë ai po hetohet veç tani nga SPAK-ku, mbas një denoncimi të ish-prokurorit dhe ish-anëtarti të KLP-së, Besnik Daci i shkarkuar nga një trupë vlerësimi kryesuar nga Luan Daci.

Nëse Daci dënohet, të gjitha vendimet e vetingut ku ai ka qenë pjesë bëhen të pavlefshme e duhet të ribëhen—jurisprudenca e GJENDJ ka vendosur se ligjshmëria e një procesi është e cënuar nëse gjyqtari, i cili ka dhënë vendimin, është zgjedhur në mënyrë të paligjshme.

Për rrjedhojë, dhjetëra magjistratë që janë përjashtuar nga vendime ku ka qënë pjesë Daci duhet të vlerësohen sërish. Kjo do të sillte hapa mbrapa në procesin e vetingut dhe do të vononte shumë procese të tjera të reformës.

Situata do të bëhej edhe më e vështirë nëse një tjetër anëtar Ardian Hajdari do të provohej se edhe ai është zgjedhur në KPA në shkelje të ligjit, i akuzuar nga Shërbimi Informativ në vitin 2006, kur punonte si avokat, si i përfshirë në një skemë korruptive.

Hajdari gjithashtu është akuzuar se ka deklaruar që ka punuar si avokat, për të plotësuar kushtet e zgjedhjes në KPA, por nuk ka qenë i regjistruar në organet tatimore si i tillë, që do të thotë ose ka gënjyer për punën ose ka kryer evazion fiskal. Gjithashtu, ai akuzohet se nuk flet gjuhën angleze pasi nuk ka paraqitur asnjë dokument të kërkuar për të dëshmuar njohuritë e tij.

Zgjedhja e disa anëtarëve të komisioneve të vetingut, përfshi Dacin dhe Hajdarin, është një nga ankesat e disa prej magjistratëve të shkarkuar në paditë e tyre në Strasburg.

Nëse Daci përjashtohet nga KPA, akoma më shumë nëse përjashtohet edhe Hajdari, rriten gjasat që Strasburgu të rrëzojë procesin e vetingut në përgjithësi, si të kryer nga gjykues të zgjedhur në shkelje të ligjit.

Kjo do të kishte pasoja të mëdha për gjithë reformën duke e “vrarë” atë praktikisht, ashtu sikurse u shpreh ambasadorja amerikane.

Ambasadorja po aludon se hetimi i Dacit nuk është një proces i ndershëm dhe i vërtetë i shtetit ligjor, por është nxitur nga një “një marrëveshje prapa krahëve për të vrarë reformën në drejtësi”.

Nuk është e qartë se çfarë di ambasadorja për të vërtetat e hapjes së hetimit ndaj Dacit, por aludimi është se denoncimi i Besnik Canit në SPAK dhe çelja e hetimeve nga SPAKU janë bërë si pjesë e “një marrëveshje prapa krahëve” për të dënuar Dacin dhe dëmtuar vetingun.

Se me çfarë justifikimi mund të shpëtohet Daci, kur fakti i pushimit të tij është fakt i njohur publikisht dhe i provuar nga SPAK, është e vështirë të arsyetohet, por një gjë është e qartë, fati i Dacit është tashmë i lidhur me ecurinë zbatimit të reformës: duhet shpëtuar një fallsifikator, për të shpëtuar një reformë.

BURIMI : EXIT.AL

Vajza e aktorit të madh, Robert Ndrenika, Diana Ndrenika, reagon ashpër për shembjen e Teatrit Kombëtar, teksa shkruan në “Facebook” se një “bandë e obsesuar pas truallit të qendrës së Tiranës vjedh e shkatërron pa asnjë princip”.

Mes të tjerash, Ndrenika thekson se më e dhimbshme për shkatërrimin e godinës është fakti se në diktaturën totalitare komuniste u jepej përparësi artit, teatrit e kinematografisë.

Sipas vajzës së aktorit Ndrenika, sot në demokracinë e pretenduar merr përparësi biznesi i ndërtimit, që në mënyrë makuteske drejton qytetin e vendin.

Kujtojmë se argumenti më i fortë i Ramës, që e perdori edhe sot në Parlament, ishte pikërisht emri i aktorit të madh Robert Ndrenika, sipas tij, në favor të shembjes së Teatrit Kombëtar.

Postimi i plotë i Diana Ndrenikës
Çfarë shock-u! Në 100 vjetorin e shpalljes së Tiranës Kryeqytet, shembet Teatri Kombëtar një godinë 80-vjecare , pjesë harmonike e ansamblit arkitekturor të qendrës historike të Tiranës. Jo thjesht një ndërtesë por një histori! Historia e një institucioni që i dhuroi për shumë kohë kulturë Tiranës e mbarë Kombit shqiptar duke mbajtur gjallë shpirtin artistik të elitës e të popullit e duke lëvruar shqipen letrare. U keqadministrua, u keqdrejtua gjatë 20 viteve të fundit për ta degraduar e ta sjelle në këtë moment. Keqmenaxhim e keqdashje. Shpërndarje fondesh buxhetore në salla të vogla e jo të denja (Eksperimentali, Metropoli e Turbina¬) që prodhojnë më shumë zanat teatror nga sa i duhet Tiranës, që nëse do të përdoreshin për Teatrin Kombëtar do ta kishin restauruar denjësisht fasadën e hyrjen por edhe sallën e skenën.

E tradhtuar së fundmi jo vetëm nga Qeveria e Forumi per Mbrojtjen e Trashegimise Kulturore, por edhe nga një pjesë e komunitetit teatror, në shkelje të shumëfishtë të ligjit, godina u hoq nga listat e mbrojtura të monumenteve të kulturës dhe nxitimthi iu kalua në varësi pushtetit vendor. E vlerësuar nga “Europa Nostra” si një godinë që duhej mbrojtur e restauruar, Shqipëria vendosi të shkatërrojë e të shkojë në drejtim të kundërt të parimeve europiane. Ajo çka e bën më të dhimbshme shkaterrimin e TK eshte fakti se ne diktaturen totalitare komuniste u jepej përparësi artit, teatrit, kinematografise etj.

Ishte pikerisht atehere qe Teatri Kombetar mori zhvillim duke arritur kulme cilesore. Sot ne demokracine e pretenduar (që aq shume kishim ëndërruar) ose diktaturen hibride ku po jetojmë merr perparesi biznesi i ndertimit që në menyre makuteske (With unlimitedet greed) drejton qytetin e vendin në menyre te drejperdrejte. Oligarki financiare pa perfaqesim. Nje bande qe e obsesuar pas truallit te qendres se Tiranës vjedh e shkaterron pa asnje princip.

BURIMI: PERQASJE.COM